Masowe donosy do urzędów skarbowych – ujawniono treści. Te osoby donoszą najczęściej

W 2023 roku do urzędów skarbowych wpłynęło około 46 tysięcy anonimowych donosów – ujawnia „Fakt”. Skarbówka musi sprawdzić każde zgłoszenie, choćby jeżeli tylko 10% z nich okazuje się prawdziwych. Kto najczęściej informuje i dlaczego? Odpowiedzi mogą zaskoczyć.

Byli partnerzy mszczą się przez fiskusa

Najbardziej „produktywną” grupą donosicieli są byli małżonkowie i partnerzy. Po rozstaniu doskonale znają finanse byłej drugiej połowy i chętnie dzielą się tą wiedzą ze skarbówką.

Typowy donos brzmi: „Uprzejmie donoszę, iż mój były mąż wynajmuje mieszkanie studentkom i nie płaci od tego podatku. Dodatkowo prowadzi warsztat samochodowy na czarno w garażu”. Podpis: „Była żona – płacąca podatki”.

Jak informuje portal topnewsy.pl, z samej treści doniesień można odnieść wrażenie, iż często piszą je członkowie rodziny lub dobrzy znajomi. Moment, kiedy takich pism wpływa najwięcej, zależy od regionu – generalnie wokół świąt, ale na Podhalu ten moment przypada na ferie, wakacje i długie weekendy.

Sąsiad czuwa nad twoim autem

Sąsiedzi to druga najliczniejsza grupa donosicieli. Każdy nowy samochód na podwórku, remont domu czy zagraniczne wakacje mogą wzbudzić ich „obywatelską czujność”.

Portal nto.pl opisuje przykład: „Pani Ewa Nowak żyje ponad stan. Nosi kosztowne ubrania i używa luksusowych kosmetyków. Jeździ czarnym mercedesem. Nie wiem, skąd ona na to wszystko ma, bo jest zwykłą urzędniczką. Proszę zainteresować się tą sprawą” – brzmiał jeden z donosów do opolskiej skarbówki.

Konkurencja biznesowa nie ma skrupułów

Przedsiębiorcy często donoszą na swoją konkurencję. Uczciwe firmy chcą w ten sposób zapewnić sobie korzystniejszą sytuację na rynku.

Jak podaje portal bankier.pl, Agnieszka Derkacz z UKS w Opolu wyjaśnia: „Zgłoszenia składane przez osoby prowadzące działalność gospodarczą i uczciwie płacące podatki należy traktować jak wniosek o ochronę przed nieuczciwą konkurencją”.

Główne zarzuty wobec konkurentów to: zatrudnianie „na czarno”, nieewidencjonowanie obrotów, niewydawanie paragonów, niepłacenie za faktury od kontrahentów czy brak płatności PIT-11 dla pracowników.

Pracownicy vs pracodawcy. Walka o rozliczenia

Pracownicy coraz częściej donoszą na swoich obecnych lub byłych pracodawców. Szczególnie gdy firma nie wystawia im PIT-11 potrzebnego do rozliczenia podatkowego lub nie wypłaca wynagrodzeń.

Portal muratorplus.pl informuje, iż w 2023 roku wzrosła liczba kontroli skarbowych o prawie 10%, a aż 97% kontroli doprowadzonych do końca wykazało nieprawidłowości.

Na co najczęściej donoszą Polacy?

Top 5 najczęstszych zgłoszeń:

1. Niezgłoszony najem – wynajmowanie mieszkań bez rozliczania się z podatku
2. Praca na czarno – zatrudnianie bez umów i ZUS-u
3. Nieudokumentowane źródła majątku – drogie zakupy bez wyjaśnienia skąd pieniądze
4. Nieewidencjonowana sprzedaż – handel bez kas fiskalnych i paragonów
5. Niezarejestrowana działalność – prowadzenie biznesu bez odpowiednich zgłoszeń

Michał Deruś z IAS w Lublinie komentuje dla „Faktu”: „Takie rozłożenie wskazuje na różnorodność kontekstów społecznych i gospodarczych, w których dochodzi do zgłaszania nieprawidłowości”.

Kreatywni sygnatariusze. Podpisy robią wrażenie

Polacy wykazują dużą kreatywność w ukrywaniu swojej tożsamości. Najczęstsze podpisy na donosach to: „życzliwy sąsiad”, „płacący podatki”, „uczciwy obywatel”, „obserwator społeczny”, „zbulwersowany sąsiad” czy „nie podaję danych w trosce o własne życie”.

Portal pitax.pl podaje, iż urzędy mają obowiązek sprawdzić każdą informację zewnętrzną, choćby anonimową. Tylko osoby, które podpiszą się prawdziwym imieniem i nazwiskiem, otrzymują odpowiedź o wyniku sprawy.

Czy donos może ci zaszkodzić?

Statystyki uspokajają – jak informuje portal money.pl, tylko około 10% donosów znajduje potwierdzenie w rzeczywistości. Justyna Pasieczyńska z IAS w Warszawie potwierdza: „Większość spraw podnoszonych w donosach nie znajduje potwierdzenia w rzeczywistości”.

Jednak choćby bezpodstawny donos może spowodować kontrolę skarbową, która wiąże się ze stresem i czasochłonnymi formalnostami. Urząd ma obowiązek zweryfikować każde zgłoszenie.

Sezon donosów. Kiedy ich jest najwięcej?

Największa fala donosów przypada na marzec i kwiecień – okres rozliczeń podatkowych. To wtedy sąsiedzi analizują czyjeś wydatki i porównują je z przypuszczalnymi dochodami.

Jak podaje portal topnewsy.pl, w 2023 roku IAS w Łodzi otrzymała 3442 donosy, a do czerwca 2024 roku już 1871 zgłoszeń. Z kolei IAS w Bydgoszczy w 2023 roku otrzymała 3040 zgłoszeń, a w pierwszej połowie 2024 roku – 1287.

Większa zmiana – system sygnalistów

Od czerwca 2024 roku obowiązuje ustawa o ochronie sygnalistów, która zmieniła zasady zgłaszania nieprawidłowości. Teraz zgłoszenia anonimowe oficjalnie nie są rozpatrywane – trzeba podać dane kontaktowe.

Jak informuje portal mazowie ka skarbówka „zgłoszenia anonimowe nie będą rozpatrywane. Brak adresu do kontaktu uniemożliwi wypełnienie obowiązków informacyjnych dotyczących zgłoszenia”.

W praktyce oznacza to, iż tradycyjne anonimowe donosy mają mniejszą wagę, ale wciąż są sprawdzane jako „informacje sygnalne”.

Co to oznacza dla Ciebie?

Jeśli prowadzisz działalność: Pamiętaj, iż konkurencja może cię „sprawdzać”. Prowadź rzetelną księgowość, wydawaj paragony, odprowadzaj wszystkie składki. Najlepszą obroną przed donosami jest uczciwe prowadzenie biznesu.

Jeśli wynajmujesz mieszkanie: Zgłoś najem do urzędu skarbowego i płać podatek. Sąsiedzi doskonale wiedzą, kto u ciebie mieszka i ile płacą za wynajem. Lepiej zapłacić 8,5% podatku niż ryzykować kontrolę i kary.

Jeśli masz drogie hobby: Zachowuj dokumenty wszystkich większych zakupów. jeżeli kupiłeś nowy samochód czy pojechałeś na drogie wakacje, zachowaj dowody źródła finansowania. To może się przydać, gdy ktoś „życzliwy” zgłosi cię do skarbówki.

Jeśli przechodzisz rozwód: Uważaj na to, co mówisz byłemu partnerowi o swoich finansach. Rozwody to emocjonalny czas, a były partner zna twoje najsłabsze punkty finansowe. Lepiej załatwić wszystkie sprawy podatkowe jeszcze przed rozstaniem.

Praktyczne sposoby ochrony przed donosem

Prowadź przejrzyste finanse:

• Wszystkie większe przychody dokumentuj (sprzedaż, spadek, odszkodowanie)
• Korzystaj z bankowości elektronicznej dla wszystkich transakcji
• Zachowuj faktury i umowy przez minimum 5 lat

Uważaj na social media:

• Nie publikuj zdjęć z drogich wakacji bez możliwości ich udokumentowania
• Ograniczaj widoczność profili dla nieznajomych
• Pamiętaj, iż każde zdjęcie może zostać użyte jako „dowód” w donosie

W kontaktach z sąsiadami:

• Nie chwal się swoimi dochodami ani drogimi zakupami
• Jeśli prowadzisz działalność w domu, upewnij się, iż jest legalnie zarejestrowana
• Unikaj głośnych kłótni o pieniądze – sąsiedzi słuchają

Jak się zachować gdy otrzymasz kontrolę?

Nie panikuj – większość kontroli wynikających z donosów kończy się stwierdzeniem braku nieprawidłowości.

Przygotuj dokumentację – wyciągi bankowe, faktury, umowy, PIT-y z poprzednich lat.

Skorzystaj z pomocy – jeżeli kontrola dotyczy poważnych zarzutów, warto skonsultować się z doradcą podatkowym.

Pamiętaj o swoich prawach – kontrola powinna być zapowiedziana z tygodniowym wyprzedzeniem, masz prawo do obecności świadka.

Czy można się dowiedzieć kto doniósł?

Tajemnica skarbowa chroni tożsamość donosiciela. Jak wyjaśnia portal poradnikprzedsiebiorcy.pl, zgodnie z art. 73 § 1b Kodeksu postępowania administracyjnego, urząd skarbowy nie może ujawnić od kogo pochodzi donos.

Jedynym sposobem na poznanie donosiciela jest sytuacja, gdy stanie się on świadkiem w postępowaniu – wtedy może zostać wezwany do złożenia zeznań.

Długoterminowe konsekwencje zjawiska

Eksperci zwracają uwagę, iż wysoki poziom donosicielstwa może mieć pozytywne skutki dla uczciwości podatkowej, ale jednocześnie niszczy relacje społeczne.

Z jednej strony – uczciwe firmy dostają ochronę przed nieuczciwą konkurencją. Z drugiej – atmosfera wzajemnej podejrzliwości może szkodzić więzom społecznym.

Kluczowe jest prowadzenie przejrzystych finansów nie ze strachu przed donosami, ale z poczucia obywatelskiej odpowiedzialności. W końcu podatki płacą wszyscy uczciwie działający obywatele – i to oni finansują służbę zdrowia, edukację czy bezpieczeństwo.

Najlepszą ochroną przed problemami wynikającymi z donosów jest uczciwe rozliczanie się z fiskusem. jeżeli masz wszystko zgodnie z prawem, żaden donos ci nie zaszkodzi – a kontrola gwałtownie się zakończy stwierdzeniem braku nieprawidłowości.