Małopolscy policjanci chronią ofiary przemocy domowej dzięki nowym narzędziom prawnym

Nowe rozwiązania prawne

30 listopada 2020 roku pojawił się w systemie prawnym nowy instrument reakcji na zjawisko przemocy w rodzinie. Tego dnia weszły w życie przepisy tzw. „ustawy antyprzemocowej” tj. ustawy z 30 kwietnia 2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw. Na podstawie tej ustawy Policja (i Żandarmeria Wojskowa – w stosunku do żołnierzy) otrzymała nowe uprawnienie, tj. możliwość wydania wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie nakazu natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia oraz zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Zgodnie z tymi uregulowaniami, policjant ma prawo wydać taki nakaz lub zakaz podczas interwencji podjętej w mieszkaniu zajmowanym mieszkaniu przez sprawcę, osobę dotkniętą przemocą lub w jego bezpośrednim otoczeniu, jak również w związku z powzięciem informacji o stosowaniu przemocy w rodzinie, (w szczególności w wyniku zgłoszenia przez osobę dotkniętą przemocą w rodzinie, kuratora sądowego lub pracownika ośrodka pomocy społecznej). Przed podjęciem decyzji o wydaniu nakazu lub zakazu. policjant dokonuje oceny ryzyka zagrożenia życia lub zdrowia osoby dotkniętej przemocą w oparciu o kryteria określone przez ustawę, w tym m.in. może przesłuchać osobę zgłaszającą przemoc w rodzinie. Nakaz lub zakaz mogą być wydane łącznie i są natychmiast wykonalne.

Policjant określa m.in. obszar lub odległość od wspólnie zajmowanego mieszkania, którą osoba stosująca przemoc w rodzinie jest obowiązana zachować. Osobie, wobec której wydany zostanie nakaz lub zakaz przysługuje prawo zabrania ze sobą jedynie przedmiotów osobistego użytku i służących do świadczenia pracy oraz będących jej własnością zwierząt domowych. Istnieje jednorazowa możliwość zabrania w późniejszym terminie z mieszkania mienia stanowiącego jej własność – w obecności policjanta i po uzgodnieniu terminu z osobą dotkniętą przemocą w rodzinie.

Osoba, wobec której wydano nakaz/zakaz jest zobowiązana do wskazania Policji deklarowanego miejsca swego pobytu i numeru telefonu. W związku z wydaniem nakazu/zakazu ma prawo złożenia zażalenia do sądu rejonowego. W okresie obowiązywania nakazu lub zakazu Policja jest zobowiązana do sprawdzania, czy decyzja nie jest naruszana. W przypadku nie stosowania się osoby do wydanego przez Policję zakazu lub nakazu ustawodawca grozi jej odpowiedzialność za wykroczenie z art. 66b i sankcje w postaci kary aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.

Nakaz lub zakaz tracą moc po upływie 14 dni od wydania, chyba, iż w czasie ich obowiązywania sąd je przedłuży. Zobowiązania te utracą również moc, w przypadku zatrzymania osoby a następnie zastosowania zostanie wobec niej przez sąd środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania lub zastosowania przez prokuratora dozoru i nakazania okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.

Do tej pory stosowano właśnie takie sądowo-prokuratorskie środki zapobiegawcze stosowano aby chronić ofiary przemocy zanim sprawca zostanie ukarany prawomocnym wyrokiem.

Rozszerzona ochrona osób doznających przemocy domowej

15 sierpnia br. weszła w życie tzw. „ustawa antyprzemocowa 2.0” (ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw). Do obowiązujących już przepisów wprowadzone zostały rozwiązania, które umożliwiają izolowanie osób stosujących przemoc domową, gdy stwarzają one zagrożenie wobec osób krzywdzonych także poza wspólnie zajmowanym mieszkaniem. Policja (jak również Żandarmeria Wojskowa) otrzymała uprawnienie, by wydać wobec takiego sprawcy natychmiastowy zakaz zbliżania się osoby dotkniętej przemocą na odległość ustaloną w metrach. Możliwy jest także zakaz kontaktowania się z osobą dotkniętą przemocą domową (by uniemożliwić jej nękanie) również dzięki środków typu mail, telefon, komunikatory internetowe. Można orzec również wobec sprawy zakaz wstępu i przebywania w określonych miejscach, jak zakład pracy, szkoła czy placówki oświatowo-wychowawcze, opiekuńcze i artystyczne, a także obiekty sportowe, gdzie uczęszcza osoba dotknięta przemocą domową lub jej dzieci. Zakazy te mogą zostać przedłużone przez sąd, analogicznie jak w przypadku dotychczas obowiązującego zakazu zbliżania się do mieszkania. Sąd może także wydać zakaz kontaktowania się, gdy sprawca przemocy domowej nęka swą ofiarę dzięki środków komunikacji elektronicznej, wzbudzając u nie poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia albo w inny sposób narusza jej prywatność.

Należy zaznaczyć, iż od 15 sierpnia br. nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia oraz zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia jest stosowany łącznie, jak jedna z form środków przeciwdziałania przemocy domowej stosowanych przez Policję.

Statystyki i przykłady interwencji

Od momentu wprowadzenia przedmiotowych rozwiązań prawnych w życie ( tj. od 30 listopada 2020 r.) do 4 września 2023 r. w Małopolsce wydano ponad 1000 policyjnych nakazów opuszczenia przez sprawców przemocy wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia oraz zakazów zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. W okresie od 1 do 31 grudnia 2020 Małopolska Policja wydała 22 takich nakazów/zakazów. W roku 2021 – 346, w roku 2022 – 371. Natomiast w roku bieżącym już ponad 266 (w tym po 15 sierpnia 2023 – 45).

Jedna z ostatnich interwencji tego typu miała miejsce 27 sierpnia. Policjanci z Komisariatu Policji w Jordanowie zatrzymali 47-letniego mieszkańca powiatu suskiego, który to w miejscu zamieszkania dopuszczał się aktów przemocy wobec członków rodziny. Zgodnie z ustawą antyprzemocową policjanci wydali wobec niego nakaz opuszczenia domu, a także zakaz zbliżania się do miejsca zamieszkania i zakaz zbliżania się do pokrzywdzonych. Więcej w artykule „Areszt dla 54-latka za znęcanie się nad żoną i dziećmi”

Zakazy orzekane są bardzo często przez prokuraturę. Na przykład w lipcu br. olkuscy policjanci zatrzymali 59-latka, który znęcał się nad swoją żoną. Mężczyzna otrzymał prokuratorski nakaz opuszczenia miejsca zamieszkania, zakaz kontaktu oraz zbliżania się do pokrzywdzonej, a także został objęty policyjnym dozorem. Więcej w artykule „59-latek usłyszał zarzuty za znęcanie nad żoną i musiał opuścić dom”

W przypadku braku respektowania zakazów mogą być stosowane izolacyjne środki zapobiegawcze. 51-latek z Dąbrowy Tarnowskiej miał prokuratorski zakaz kontaktowania się i zbliżania do pokrzywdzonej jednak zlekceważył to i nachodził kobietę. 2 sierpnia, podczas takiego najścia kobieta wezwała policjantów na interwencję. Mężczyzna został zatrzymany a sąd na wniosek prokuratora zastosował wobec podejrzanego tymczasowy areszt. Więcej w artykule „Domowy agresor zlekceważył prokuratorskie zakazy. Teraz najbliższe 3 miesiące spędzi w areszcie”

Na przemoc domową nie można pozostawać obojętnym

Warto pamiętać, iż brak reakcji, to ciche przyzwolenie. Szybka reakcja może ograniczyć poczucie bezkarności agresora i dalszy rozwój konfliktu. jeżeli jesteś osobą doznającą przemocy domowej lub jej świadkiem, nie wahaj się powiadomić o tym funkcjonariuszy. Można to zrobić dzwoniąc pod numer alarmowy 112 lub do dyżurnego najbliższej jednostki Policji albo skorzystać z platformy Policja e-usługi. (https://euslugi.policja.pl/ – kontakt zwłaszcza dla osób głuchych i słabosłyszących). Osoby krzywdzone przez najbliższych powinny znaleźć w sobie siłę, by zgłosić się po pomoc i doprowadzić do ukarania sprawcy. Wsparcie i porady otrzymamy od operatorów m.in. Telefonu dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” (tel. 800 120 002), telefonu Zaufania dla Osób Dotkniętych Przemocą w Rodzinie (tel. 800 120 226), czy Linii Pomocy Pokrzywdzonym (tel. 222 309 900).

Jak działać, jeżeli obawiasz się o życie lub zdrowie swoje i swoich bliskich: https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/natychmiastowa-ochrona-przed-przemoca2

Jak znaleźć ośrodek pomocy pokrzywdzonym: https://www.funduszsprawiedliwosci.gov.pl/pl/znajdz-osrodek-pomocy

(KWP w Krakowie / sc)