Wstrząsające ustalenia NIK w sprawie masowego napływu cudzoziemców. Dwanaście osób może odpowiedzieć karnie

Najwyższa Izba Kontroli ujawniła szokujące szczegóły dotyczące nieprawidłowości w procesie przyznawania wiz przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych. W wyniku szczegółowej kontroli przeprowadzonej w 2024 roku, NIK skierowała do prokuratury cztery zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, które dotyczą łącznie dwunastu wysokich rangą urzędników państwowych.

Fot. Warszawa w Pigułce

Kontrolerzy wykryli, iż w latach 2020-2023 wydano ponad 95 tysięcy wiz w ramach programu Poland Business Harbour, który – jak się okazało – nie miał żadnych podstaw prawnych. Program nie został formalnie uchwalony przez jakikolwiek organ państwowy, nie posiadał spisanych założeń, celów ani określonych efektów. Mimo to, przez trzy lata funkcjonował jako narzędzie masowego przyznawania wiz, głównie obywatelom Białorusi i Rosji.

Szczególnie niepokojące jest to, iż wizy wydawane w ramach tego programu dawały cudzoziemcom wyjątkowe przywileje, niespotykane przy innych kategoriach wiz. Beneficjenci programu otrzymywali prawo do pracy w Polsce bez konieczności uzyskania dodatkowych zezwoleń oraz możliwość prowadzenia działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy.

Kontrola wykazała również, iż pracownicy ministerstwa, w tym osoby z kierownictwa resortu, wywierały niedopuszczalny nacisk na konsulów. Urzędnicy otrzymywali polecenia przyspieszania rozpatrywania wniosków wizowych dla konkretnych osób, często bez podania jakiegokolwiek uzasadnienia. W niektórych przypadkach domagano się choćby wydawania wiz bez osobistego stawiennictwa aplikantów, co stanowi rażące naruszenie procedur.

Szczególną uwagę kontrolerów zwróciła sprawa kontrowersyjnej wizytacji w konsulacie RP w Mumbaju na początku 2023 roku. Według ustaleń NIK, celem tej inspekcji było wywarcie presji na konsula, aby wydał pozytywne decyzje wizowe dla grupy cudzoziemców podających się za członków ekipy filmowej. Działanie to było sprzeczne z prawem konsularnym, które gwarantuje konsulom niezależność w podejmowaniu decyzji.

W związku z wykrytymi nieprawidłowościami, NIK skierowała do prokuratury zawiadomienia dotyczące jedenastu osób, które podejrzewa o przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków ze szkodą dla interesu publicznego. Dodatkowo, wobec jednej osoby złożono zawiadomienie w związku z wyrządzeniem znacznej szkody majątkowej Skarbowi Państwa.

Kontrolerzy podkreślają, iż brak nadzoru nad procesem wizowym mógł mieć poważny wpływ na bezpieczeństwo kraju. Niekontrolowany napływ dziesiątek tysięcy cudzoziemców, którzy otrzymali szerokie uprawnienia do funkcjonowania w Polsce, stanowi potencjalne zagrożenie dla interesów państwa.

Szczególnie niepokojący jest fakt, iż w proceder zaangażowane były wyspecjalizowane firmy, które interweniowały w ministerstwie w sprawie przyśpieszenia procedur wizowych dla swoich klientów. System ten przypominał zorganizowany mechanizm omijania standardowych procedur wizowych.

Ustalenia NIK rzucają nowe światło na skalę nieprawidłowości w systemie przyznawania wiz. Ujawnione mechanizmy pokazują, jak wysokiej rangi urzędnicy państwowi mogli systematycznie naruszać procedury, tworząc równoległy, nieoficjalny system wydawania dokumentów uprawniających do wjazdu i pobytu w Polsce.

Sprawa może mieć poważne konsekwencje nie tylko dla osób bezpośrednio zaangażowanych w proceder, ale również dla całego systemu kontroli migracji. Konieczne będzie wprowadzenie nowych mechanizmów nadzoru nad procesem wizowym oraz wzmocnienie niezależności konsulów w podejmowaniu decyzji.