Spadek liczby tymczasowych aresztowań

Według danych za trzy kwartały 2023 r. stosowano tymczasowe aresztowanie w 6 095 postępowaniach sądowych prowadzonych w sądach rejonowych. W analogicznym okresie 2024 r. było ich 5 690, co oznacza spadek o 7 proc. Natomiast w sądach okręgowych, wg. danych za III kwartały 2023 r. tymczasowe aresztowanie stosowano w toku 2 082 postępowań, zaś w analogicznym okresie 2024 r. w 1 994 sprawach, co stanowi spadek o 4 proc.

Tymczasowe aresztowanie jest stosowane na podstawie art. 250 par. 2 Kodeksu postępowania karnego, w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora, który kieruje go do sądu rejonowego w swoim okręgu. W przypadkach nagłych decyzję może podjąć także inny sąd rejonowy. Po wniesieniu aktu oskarżenia tymczasowe aresztowanie stosuje sąd, przed którym toczy się sprawa.

Zmniejszyła się także liczba zażaleń na zastosowanie lub odmowę tymczasowego aresztu. Według danych za III kwartały odpowiednio 2023 r. i 2024 r., liczba złożonych w sądach okręgowych zażaleń na zastosowanie TA spadła o 7,42 proc., z 6 048 do 5 599. Zażalenia na odmowę zastosowania tymczasowego aresztu zmniejszyły się o 29,33 proc., z 890 do 629.

Areszt elektroniczny jako alternatywa dla tradycyjnego aresztu

W odpowiedzi na rosnące potrzeby reformy systemu karnego, Komisja Kodyfikacyjna Prawa Karnego przy Ministerstwie Sprawiedliwości przygotowała projekt nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, który wprowadza nowy środek zapobiegawczy – areszt elektroniczny (AE). Areszt elektroniczny stanowi alternatywę dla tradycyjnego tymczasowego aresztowania w zakładzie karnym lub areszcie śledczym. Zgodnie z propozycjami, osoby objęte AE będą mogły przebywać w swoich domach z założoną elektroniczną bransoletą, a ich zachowanie będzie monitorowane przez System Dozoru Elektronicznego (SDE).

– Nowelizacja jest wynikiem prac ekspertów prawa karnego w Komisji, którzy czerpali inspirację z najlepszych wzorców i doświadczeń innych krajów. Chcemy jak najszybciej wdrożyć to nowoczesne rozwiązanie, które rozwiązuje palący problem zbyt częstego stosowania tymczasowego aresztu. Areszt elektroniczny w wielu przypadkach będzie wystarczającym środkiem zapobiegawczym – wyjaśnia Arkadiusz Myrcha, wiceminister sprawiedliwości.

Zasady stosowania aresztu elektronicznego: areszt elektroniczny polegałby na przebywaniu oskarżonego w miejscu zamieszkania z elektroniczną bransoletą monitorującą; zastosowanie AE uzależnione byłoby od spełnienia wymagań technicznych (zasięg telefonii komórkowej, dostęp do energii elektrycznej) oraz – co do zasady – zgody pełnoletnich domowników; w wyjątkowych sytuacjach możliwe byłoby orzeczenie AE choćby pomimo sprzeciwu domowników, jednak jedynie wówczas, gdy jego wykonanie nie będzie wiązało się z nadmierną uciążliwością dla współmieszkańców i nieznacznie ingeruje w ich prywatność.

Cel wprowadzenia aresztu elektronicznego

Głównym celem nowelizacji jest ograniczenie nadmiernego stosowania tymczasowego aresztowania, które, zdaniem wielu praktyków i ekspertów, bywa stosowane zbyt często, zwłaszcza w sytuacjach, gdy zagrożenie karą jest realne, ale brak jest obawy matactwa. Wprowadzenie aresztu elektronicznego pozwoli zmniejszyć koszty ekonomiczne i społeczne związane z pobytem w areszcie śledczym (koszt AE jest czterokrotnie niższy od kosztów tradycyjnego aresztu). Co więcej, AE sprzyja resocjalizacji, umożliwia utrzymywanie więzi społecznych oraz daje większą kontrolę nad oskarżonym.

Wprowadzenie tego środka zapobiegawczego pozwoli również odciążyć jednostki penitencjarne oraz obniżyć koszty dla państwa, zachowując jednocześnie skuteczną kontrolę nad osobami objętymi postępowaniem. Projekt ustawy przygotowany przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Karnego trafił już do Departamentu Prawa Karnego Ministerstwa Sprawiedliwości i będzie teraz poddany dalszym konsultacjom.