Polska wyznacza nowe zasady użycia broni palnej na granicy w obliczu narastającego kryzysu migracyjnego

Polski rząd zaproponował nowe zasady posługiwania się bronią palną przez umundurowanych funkcjonariuszy w obliczu eskalacji kryzysu bezpieczeństwa na granicy z Białorusią. Premier Donald Tusk nakazał im być przygotowani po śmierci żołnierza, który został dźgnięty nożem podczas próby zatrzymania migrantów przed przekroczeniem granicy.

Środki te zniosłyby odpowiedzialność karną za użycie broni w niektórych przypadkach, gdy funkcjonariusze działają w samoobronie lub odpierają „ataki na granicy”.

„Pogarszająca się sytuacja w zakresie bezpieczeństwa powoduje, iż siły zbrojne są i powinny być coraz częściej wykorzystywane do celów operacyjnych, rozpoznawczych i odstraszania” – napisano w ministerstwie obrony odpowiedzialnym za przygotowanie projektu ustawy.

„Oznacza to, iż podczas wykonywania tych czynności żołnierze powinni być wyposażeni w broń osobistą i, co ważniejsze, powinni mieć uprawnienia do użycia, w razie potrzeby, środków przymusu bezpośredniego i broni” – dodali, cyt. Rzeczpospolita codziennie.

Projekt ustawy miałby na celu nowelizację istniejących przepisów w celu usunięcia odpowiedzialności za „przestępstwo popełnione przez żołnierza, policjanta lub funkcjonariusza Straży Granicznej, który wbrew przepisom o stosowaniu środków przymusu bezpośredniego i broni palnej wydaje polecenie jej użycia lub sam jej używa” w konkretnych przypadkach – o ile sytuacja wymaga natychmiastowego działania”.

Nowe zasady miałyby obowiązywać w czterech określonych sytuacjach. Pierwsza dotyczy spraw wymagających od funkcjonariusza „odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na nienaruszalność granicy państwowej przez osobę, która wymusza przekroczenie granicy państwowej przy użyciu pojazdu, broni palnej lub innego niebezpiecznego przedmiotu”.

Drugie dotyczy samoobrony: „odparcie bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność żołnierza, funkcjonariusza Policji, Straży Granicznej albo innej osoby, podjętego w przypadku bezpośredniego i bezprawnego zamachu na nienaruszalność granicy państwowej.”

Trzeci dotyczy przypadków wyprzedzającej samoobrony, w której istnieje potrzeba „zapobiegnięcia działaniom mającym bezpośrednio na celu zamach na życie, zdrowie lub wolność żołnierza, policji, funkcjonariusza straży granicznej albo innej osoby, w przypadku bezpośredniego i bezprawnego zamachu na nienaruszalność granicy państwowej.

Czwarty obejmowałby sytuacje, w których „konieczna jest konfrontacja z osobą, która nie zastosuje się do żądania natychmiastowego porzucenia broni, materiału wybuchowego lub innego niebezpiecznego przedmiotu, którego użycie może zagrozić życiu, zdrowiu lub wolności tego żołnierza” .

Przepisy precyzują także, iż broń może zostać użyta „tylko po uprzednim rozkazie dowódcy, w wyjątkowych i ostatecznych przypadkach” oraz „w przypadku, gdy zastosowanie środków przymusu bezpośredniego nie jest możliwe ze względu na okoliczności zdarzenia lub [when] zamierzony cel nie może zostać osiągnięty przy użyciu tych środków”.

Przepisy umożliwiają funkcjonariuszom oskarżonym o niewłaściwe użycie broni zwrócenie się do obrońcy z urzędu i uzyskanie wsparcia finansowego na uzyskanie pomocy prawnej.

Wreszcie projekt ustawy wprowadziłby terminologię dotyczącą „działań wojskowych prowadzonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w czasie pokoju”, które definiowano by jako „zorganizowaną akcję sił zbrojnych prowadzoną w celu zapewnienia bezpieczeństwa zewnętrznego państwa”. [and] nie stanowiące szkolenia ani ćwiczeń”.

Projekt ustawy ma być omawiany na środowym posiedzeniu rządu. jeżeli zostanie zatwierdzony przez rząd, zostanie przekazany pod rozpatrzenie parlamentowi, w którym rząd ma większość w obu izbach. Aby ustawa weszła w życie, musiałby ją podpisać także prezydent Andrzej Duda.

W komentarzu do projektowanej ustawy wiceszef Rządowego Centrum Legislacji (RCL) Robert Brochocki wyraził zaniepokojenie niektórymi jej elementami.

W szczególności przestrzegł, iż „ochrona nienaruszalności granicy państwowej, niezwiązana z bezpośrednim i bezprawnym zamachem na życie żołnierza, oficera lub jakiejkolwiek innej osoby, nie wydaje się usprawiedliwiać naruszenia dobra o wiele wyższej wartości życia ludzkiego”.

W opinii za RzeczpospolitaRadosław Baszuk, prawnik specjalizujący się w prawie karnym, powiedział, iż nowo zaproponowane przepisy w dużej mierze dotyczą kwestii, które „wpisują się już w aktualny zakres niezbędnej obrony” na mocy prawa. Zatem „nie zmienią one wiele w systemie prawa karnego”.

Baszuk wyraził jednak zaniepokojenie użyciem w przepisach określenia „inny niebezpieczny przedmiot”. Można to interpretować bardzo szeroko, na przykład jako kij znaleziony w lesie na obszarze przygranicznym i używany przez kogoś jako pomoc w chodzeniu – argumentował.

Rząd zaproponował takie środki w odpowiedzi na niedawny wzrost liczby prób przedostania się migrantów na granicę z Białorusią oraz serię brutalnych ataków na stacjonujących tam polskich funkcjonariuszy. W jednym przypadku żołnierz, który został dźgnięty nożem przez płot graniczny, zmarł później w wyniku odniesionych obrażeń.

Ostatnio kontrowersje pojawiły się także po tym, jak wyszło na jaw, iż żandarmeria zatrzymała trzech żołnierzy po oddaniu strzałów ostrzegawczych w kierunku migrantów chcących przekroczyć granicę. Dwóm z nich postawiono później zarzuty przekroczenia uprawnień i narażania życia innych osób.

W zeszłym tygodniu rząd wprowadził strefę zamkniętą, zakazującą osobom nieuprawnionym wjazdu na teren wzdłuż granicy z Białorusią. Środek ten ma na celu poprawę bezpieczeństwa i utrudnienie działalności przemytnikom ludzi.

Notatki z Polski są prowadzone przez niewielki zespół redakcyjny i wydawane przez niezależną fundację non-profit, która utrzymuje się z datków naszych czytelników. Bez Waszego wsparcia nie możemy zrobić tego, co robimy.

Główne zdjęcie: Combat Camera Poland/Flickr (na licencji CC BY-NC-ND 2.0)

Daniel Tilles jest redaktorem naczelnym Notatki z Polski. Pisał o sprawach polskich w wielu publikacjach, m.in Polityka zagraniczna, POLITYKA Europa, EUobserver I Dziennik Gazeta Prawna.