Koniec gotówki na horyzoncie? Nowe regulacje w Unii Europejskiej. Mają istotny powód

Era swobodnych płatności gotówkowych w Unii Europejskiej zbliża się ku końcowi. Parlament Europejski przyjął nowy pakiet regulacji, który fundamentalnie zmieni sposób dokonywania transakcji finansowych na terenie całej Wspólnoty. Zgodnie z nowymi przepisami, od 2027 roku żaden obywatel ani przedsiębiorca nie będzie mógł zrealizować płatności gotówkowej przekraczającej wartość 10 tysięcy euro. Ta bezprecedensowa decyzja wpisuje się w szerszą strategię walki z procederem prania pieniędzy oraz ograniczenia możliwości finansowania działalności terrorystycznej na terenie Unii.

Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce

Nowe regulacje wprowadzają nie tylko całkowity zakaz transakcji gotówkowych powyżej ustalonego limitu, ale również dodatkowe wymogi dotyczące płatności o mniejszej wartości. Przy realizacji transakcji przekraczających 3 tysiące euro, klienci będą zobowiązani do okazania dowodu osobistego, co ma umożliwić lepszą identyfikację uczestników dużych transakcji finansowych. Ten dwustopniowy system kontroli ma na celu uszczelnienie europejskiego systemu finansowego i ograniczenie możliwości przeprowadzania nielegalnych operacji finansowych.

Wdrożenie nowych przepisów nie nastąpi z dnia na dzień. Unijni decydenci zaplanowali okres przejściowy, dając państwom członkowskim oraz podmiotom gospodarczym czas na dostosowanie się do nadchodzących zmian. Ostateczny termin implementacji przepisów ustalono na rok 2027, co oznacza, iż państwa członkowskie mają około dwóch lat na przygotowanie swoich systemów prawnych i finansowych do nowej rzeczywistości. Interesującym wyjątkiem są kluby sportowe, które otrzymały dodatkowe dwa lata na dostosowanie się do nowych regulacji – w ich przypadku przepisy wejdą w życie dopiero w 2029 roku.

Decyzja o wprowadzeniu tak znaczących ograniczeń w płatnościach gotówkowych była poprzedzona długimi dyskusjami w instytucjach unijnych. Ostatecznie jednak propozycja spotkała się z szerokim poparciem wśród deputowanych do Parlamentu Europejskiego, co świadczy o powszechnej zgodzie co do konieczności podjęcia zdecydowanych kroków w walce z nielegalnym obiegiem pieniędzy.

Limit 10 tysięcy euro będzie obowiązywał we wszystkich krajach strefy euro, natomiast w pozostałych państwach członkowskich wartość ta zostanie przeliczona na równowartość w lokalnej walucie według oficjalnego kursu. Co istotne, kraje członkowskie mają możliwość wprowadzenia jeszcze bardziej restrykcyjnych limitów – mogą one ustanowić niższy próg dla płatności gotówkowych, jeżeli uznają to za stosowne. Nie będą jednak mogły podnieść tego limitu powyżej wartości ustalonej przez Unię.

W Polsce już od pewnego czasu funkcjonują podobne ograniczenia, chociaż dotyczą one jedynie transakcji między przedsiębiorstwami, gdzie obowiązuje limit 15 tysięcy złotych. Nowe przepisy unijne będą miały jednak znacznie szerszy zakres, obejmując również transakcje dokonywane przez osoby prywatne. To fundamentalna zmiana, która wpłynie na codzienne funkcjonowanie wielu Europejczyków przyzwyczajonych do swobodnego operowania gotówką.

Szczególnie interesującym aspektem nowych regulacji jest ich zastosowanie w odniesieniu do kryptowalut, które dotychczas funkcjonowały w znacznej mierze poza tradycyjnym systemem finansowym, oferując użytkownikom wysoki stopień anonimowości. Zgodnie z nowymi przepisami, giełdy kryptowalut oraz operatorzy cyfrowych portfeli będą zobowiązani do weryfikacji tożsamości swoich klientów już przy transakcjach o wartości przekraczającej 1000 euro. Jest to próba przeniesienia standardów identyfikacji klienta, obowiązujących w tradycyjnej bankowości, na stosunkowo młody i słabiej uregulowany rynek walut cyfrowych.

Zwolennicy nowych przepisów podkreślają, iż ograniczenia w płatnościach gotówkowych są niezbędnym krokiem w kierunku zwiększenia transparentności systemu finansowego i skuteczniejszego zapobiegania procederowi prania pieniędzy. Wskazują, iż duże transakcje gotówkowe stanowią istotny element w łańcuchu operacji służących legalizacji środków pochodzących z nielegalnych źródeł. Ponadto, ograniczenie obiegu dużych sum gotówki ma utrudnić finansowanie działalności terrorystycznej, która często opiera się na środkach przekazywanych poza oficjalnym systemem bankowym.

Z drugiej strony, krytycy nowych regulacji wyrażają obawy dotyczące ograniczenia swobody finansowej obywateli oraz możliwości inwigilacji codziennych transakcji. Wskazują, iż gotówka jest jedynym środkiem płatniczym, który zapewnia pełną prywatność, a jej ograniczanie może prowadzić do sytuacji, w której państwo zyskuje nadmierną kontrolę nad finansami swoich obywateli. Podnoszą również argument, iż nowe przepisy mogą nieproporcjonalnie obciążać osoby starsze oraz mieszkańców obszarów wiejskich, którzy często preferują tradycyjne metody płatności i mogą mieć ograniczony dostęp do bankowości elektronicznej.

Niezależnie od kontrowersji, nowe regulacje bez wątpienia przyspieszą trend cyfryzacji płatności, który jest obserwowany w całej Europie od wielu lat. Coraz więcej transakcji realizowanych jest dzięki kart płatniczych, aplikacji mobilnych czy przelewów internetowych, a udział gotówki w ogólnym wolumenie płatności systematycznie spada. Wprowadzenie limitu 10 tysięcy euro dla płatności gotówkowych może nadać temu trendowi dodatkowy impuls, zachęcając obywateli i przedsiębiorców do częstszego korzystania z elektronicznych metod płatności.

Dla przeciętnego obywatela Polski nowe przepisy nie muszą oznaczać rewolucji w codziennym życiu, gdyż większość rutynowych zakupów i płatności nie przekracza ustalonego limitu. Ograniczenia odczują przede wszystkim osoby dokonujące większych transakcji, takich jak zakup samochodu, dzieł sztuki czy luksusowych dóbr. W tych przypadkach konieczne będzie skorzystanie z przelewu bankowego lub innej formy płatności elektronicznej.

Implementacja nowych przepisów będzie wymagała współpracy wielu podmiotów – od instytucji finansowych, przez organy nadzoru, aż po służby odpowiedzialne za egzekwowanie prawa. Konieczne będzie również przeprowadzenie szeroko zakrojonej kampanii informacyjnej, aby obywatele byli świadomi nadchodzących zmian i mogli odpowiednio przygotować się do nowej rzeczywistości finansowej.

Nowe regulacje unijne dotyczące płatności gotówkowych wpisują się w globalny trend ograniczania obiegu fizycznego pieniądza. Podobne przepisy obowiązują już w wielu krajach na całym świecie, a niektóre państwa rozważają choćby całkowitą rezygnację z gotówki w przyszłości. Dla Unii Europejskiej limit 10 tysięcy euro jest krokiem w kierunku bardziej cyfrowej i transparentnej gospodarki, choć nie oznacza to całkowitego wyeliminowania gotówki z obiegu.

Otwartym pozostaje pytanie, czy nowe przepisy rzeczywiście przyczynią się do ograniczenia przestępczości finansowej i finansowania terroryzmu, czy też spowodują jedynie zmianę metod działania grup przestępczych. Skuteczność regulacji będzie zależała od konsekwencji w ich wdrażaniu oraz od współpracy między państwami członkowskimi. Jedno jest pewne – era nieograniczonych płatności gotówkowych w Unii Europejskiej dobiega końca, a obywatele muszą przygotować się na nową rzeczywistość finansową, która w pełni obowiązywać będzie od 2027 roku.