Bezpieczeństwo pracowników socjalnych – dlaczego szkolenia są kluczowe?

Pracownicy socjalni

Pracownicy socjalni odgrywają kluczową rolę w społeczeństwie, wspierając osoby i rodziny
w trudnych sytuacjach życiowych. To właśnie oni stanowią pierwszą linię wsparcia dla tych, którzy borykają się z problemami takimi jak ubóstwo, bezdomność, przemoc domowa, uzależnienia czy choroby psychiczne. Ich praca wymaga nie tylko szerokiej wiedzy teoretycznej i praktycznej, ale także ogromnej empatii, cierpliwości oraz umiejętności radzenia sobie

w stresujących sytuacjach. W dobie rosnących wyzwań społecznych i ekonomicznych, rola pracowników socjalnych staje się coraz bardziej istotna, a ich wysiłki mają bezpośredni wpływ na poprawę jakości życia wielu ludzi. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej codziennej pracy tych profesjonalistów, wyzwaniom z którymi się spotykają, oraz znaczeniu ich wkładu
w budowanie bardziej sprawiedliwego i wspierającego społeczeństwa.

Dlaczego szkolenia są kluczowe?

Praca w sektorze socjalnym wiąże się z pewnymi zagrożeniami, które wynikają z kontaktów
z różnymi grupami klientów, w tym z osobami uzależnionymi, nosicielami wirusa HIV, chorymi na gruźlicę i inne choroby zakaźne, osobami z zaburzeniami psychicznymi oraz osobami po odbyciu kary pozbawienia wolności. Oprócz ryzyka zapadnięcia na choroby zakaźne, pracownik socjalny jest narażony na szereg innych zagrożeń, w tym przemoc fizyczną. Specyfika zawodu powoduje, iż pracownicy socjalni są grupą zawodową szczególnie narażoną na różnego rodzaju obciążenia psychiczne.

Liczne incydenty z ostatniej dekady, w tym niestety i te zakończone ofiarami śmiertelnymi,
w sposób drastyczny unaoczniają skalę zagrożenia w pracy socjalnej. Pracownicy socjalni nie posiadają etatowych środków przymusu bezpośredniego, kooperacja ze służbami takimi jak policja czy straż miejska – zgodnie z ich relacjami – nie funkcjonuje wystarczająco skutecznie. Nie czują się bezpiecznie podczas pełnienia obowiązków w ośrodkach pomocy, a szczególnie zagrożeni czują się podczas pracy terenowej. Są oni w głównej mierze pozostawieni samym sobie, a ich zdrowie i życie w sytuacjach zagrożenia zależy od ich indywidualnej wiedzy
i doświadczenia.

Wyniki badań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy socjalnej przeprowadzonych przez Anetę Grodzicką i Marcina Krause, opublikowane w publikacji “Bezpieczeństwo pracy pracownika socjalnego – niech ktoś nas wysłucha”, wskazały na brak dostosowania zakresu specjalistycznych szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe do specyfiki środowiska pracy socjalnej. Większość respondentów nie odbyła szkolenia z zakresu ograniczania ryzyka dla zagrożeń psychospołecznych, biologicznych oraz specyfiki pracy z trudnym klientem.[1]

Jak i z czego powinniśmy szkolić pracowników socjalnych?

Szkolenia powinny obejmować takie tematy jak:

• Rozpoznawanie i zarządzanie ryzykiem: pracownicy socjalni powinni być przeszkoleni w rozpoznawaniu potencjalnych zagrożeń oraz w podejmowaniu odpowiednich działań zapobiegawczych. Szkolenia w tym zakresie mogą obejmować analizę przypadków, techniki oceny ryzyka oraz procedury bezpieczeństwa.
• Techniki deeskalacji agresji i komunikacji kryzysowej: skuteczna komunikacja jest kluczowa w pracy socjalnej, zwłaszcza w sytuacjach napiętych i konfliktowych. Szkolenia w tym obszarze mogą koncentrować się na technikach deeskalacji, komunikacji empatycznej oraz rozwiązywaniu konfliktów.
• Samoobrona i techniki obrony: choć przemoc fizyczna nie jest codziennością, pracownicy socjalni powinni być przygotowani na taką ewentualność. Szkolenia z samoobrony powinny obejmować w swoim programie podstawowe techniki obrony osobistej, strategie ucieczki oraz wykorzystanie otoczenia w celu zapewnienia bezpieczeństwa.
• Pierwsza pomoc: pracownicy socjalni często znajdują się w sytuacjach, gdzie szybka
  i skuteczna pierwsza pomoc może być kluczowa dla ratowania życia lub złagodzenia obrażeń. Dlatego ważne jest, aby mieli podstawową wiedzę i umiejętności z zakresu pierwszej pomocy.
• Sytuacje zakładnicze: mogą się wydarzyć w przypadku agresywnych klientów, osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych lub w sytuacjach konfliktów rodzinnych, gdzie praca socjalna wymaga kontaktu z osobami emocjonalnie niestabilnymi.
• Podejrzane przesyłki: pracownicy socjalni powinni być świadomi procedur postępowania w przypadku otrzymania podejrzanej przesyłki, w tym nieotwierania jej, izolowania miejsca oraz natychmiastowego powiadomienia odpowiednich służb bezpieczeństwa.
• Przygotowanie obiektu (miejsca pracy pracowników socjalnych) do reagowania na zamachy: przygotowanie obiektu na zamachy jest najważniejsze dla pracowników socjalnych, ponieważ pomaga zapewnić bezpieczeństwo personelu oraz podopiecznych poprzez wdrożenie skutecznych procedur i środków ochrony, minimalizujących ryzyko wystąpienia zamachu oraz jego potencjalne skutki.

Po przeszkoleniu pracownicy powinni nie tylko wiedzieć, jakie działanie będzie najbardziej odpowiednie do danego zagrożenia, ale przede wszystkim powinno ono pomóc
im w prawidłowym rozpoznawaniu symptomów tych sytuacji.

Pracownicy socjalni, wyrwani z pracy kameralnej bądź terenowej, przy poczuciu odkładania obowiązków na później, wymagają maksymalnie aktywizującej formy szkolenia. Szkolenie powinno zawierać wysoki stosunek praktycznych aktywności do treści teoretycznych, jednocześnie będąc dostosowane do każdej grupy wiekowej, płci, a także sprawności fizycznej uczestników. Nie powinno się ograniczać zagadnień szkolenia wyłącznie do samoobrony
lub też komunikacji. Jego zakres oraz metody szkoleniowe powinny być komplementarne
ze specyfiką pracy szkolonych. Łączenie treści audiowizualnych, prostych w zapamiętaniu procedur czy modeli działania z praktycznymi ćwiczeniami na bazie scenariuszów budowanych w oparciu o sytuacje niebezpieczne, które wydarzyły się pracownikom pomocy społecznej
w Polsce, wydaje się być najskuteczniejszą metodą w kontekście ograniczonego czasu oraz regularności szkolenia. Również ćwiczenia, w których w sposób kontrolowany oraz bezpieczny podnosi się poziom stresu uczestników, mogą pozwolić im na skuteczniejsze działanie
w sytuacji realnego zagrożenia.

Prawidłowe podejście

Jakość szkolenia jest kluczowa. Wybór najtańszej formy szkolenia wydaje się być kuszący, jednak nie zawsze wiążę się to z najlepszą jakością. Pamiętać należy, iż przy wyborze usługi szkoleniowej należy zwracać szczególną uwagę na:

• osobę trenera – jego doświadczenie w prowadzeniu szkoleń z pracownikami socjalnymi, uprawnienia do udzielania pierwszej pomocy – rekomenduje się posiadanie przez trenera kursu Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy oraz odpowiednio wyposażonej torby sanitarnej
• program szkolenia – który powinien być szczegółowy i obfitować w praktyczne aktywności szkolonych poprzedzone solidnym instruktażem działania, program szkolenia powinien także być zgodny z wymogami prawnymi dot. tego typu szkoleń
• zabezpieczenie materiałowe – oparte na replikach broni i niebezpiecznych narzędzi, materiałach do ćwiczeń pierwszej pomocy oraz środkach pozoracji takich jak ślepa amunicja, sztuczna krew itp.
• materiały szkoleniowe i dodatkowe – przekazywane szkolonym w formie drukowanej i elektronicznej, rekomendowane są w tym wypadku kursy online – doskonalące po wykonaniu szkolenia praktycznego
• doświadczenie i markę firmy szkoleniowej – dającej gwarancję przeprowadzenia bezpiecznego szkolenia wraz z profesjonalną opieką trenera
• wpis firmy szkoleniowej do rejestru instytucji szkoleniowych – tak, by wydany certyfikat miał zwiększoną wartość dla uczestników szkoleń.

Szkolenie powinno być planowane i realizowane cyklicznie dla wszystkich pracowników socjalnych, aby zapewnić, iż są oni na bieżąco z najnowszymi technikami i strategiami bezpieczeństwa. Szkolenie nie powinno być wyłącznie realizacją ustawowego obowiązku, ale przede wszystkim inwestycją w bezpieczeństwo i zdrowie pracowników socjalnych, którzy każdego dnia narażeni są na różnego rodzaju zagrożenia. W końcu, aby móc pomagać, niezależnie od formy pomocy, najpierw trzeba zadbać o bezpieczeństwo własne.