Zaginione, odzyskane, poszukiwane (PRAWYM OKIEM Z LEWEJ STRONY)

Kraków, miasto zabytków, muzeów i dzieł sztuki. Te ostatnie ściągają do stolicy Małopolski nie tylko turystów, ale niestety także przestępców.

W kultowym filmie Juliusza Machulskiego „Vinci” akcja toczy się w Krakowie. W filmie grają nie tylko znane ulice ale i komisariat na ulicy Szerokiej. Fabuła pierwszej części skupiała się na obrazie Leonarda da Vinci „Dama z gronostajem”, który miał zostać skradziony z konwoju zmierzającego do Muzeum Czartoryskich, gdzie jest eksponowany.

Druga część filmu „Vinci”, jak zapowiadają twórcy, dotyczy zaginionego podczas II wojny światowej obrazu Rafaela „Portret młodzieńca”. Czy trzecia część mogłaby opowiadać o losach „Krajobrazu z miłosiernym Samarytaninem” Rembrandta? Tego pragnę jako widz i pasjonat dzieł sztuki.

Muzealna Święta Trójca

„Dama z gronostajem” Leonarda da Vinci, „Portret młodzieńca” Rafaela Santi i „Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem” Rembrandta to tak zwana muzealna „święta trójca”. Wszystkie te arcydzieła trafiły do Polski dzięki Adamowi Jerzemu Czartoryskiemu, który na przełomie XVIII i XIX wieku pełnił funkcję ambasadora Rosji. Dzieła te, zakupione od włoskiej rodziny Giustinianich, początkowo przechowywane były w Puławach, a następnie przeniesione przez Władysława Czartoryskiego do Krakowa, gdzie powstało Muzeum Czartoryskich.

Podczas II wojny światowej obrazy wisiały w willi Hansa Franka. Po wojnie „Damę z gronostajem” i „Krajobraz” odzyskano, natomiast los „Portretu młodzieńca” pozostaje nieznany. Pojawiają się plotki, iż obraz widziano w NRD, a choćby w Australii.

Niektórzy historycy sztuki zwracają uwagę, iż Kraków stracił jeszcze jedno ważne dzieło sztuki – „Walkę postu z karnawałem” Pietera Brueghla młodszego, który widnieje w bazie strat wojennych pod numerem 5471. Obraz ten jest jedną z kilku wersji, które wyszły spod pędzla Brueghlów. Najsłynniejsza kopia eksponowana jest w Kunsthistorisches Museum w Wiedniu

Kradzieże dzieł dztuki w Krakowie

Niestety, w Krakowie kradzieże dzieł sztuki zdarzają się nie tylko na ekranie. W latach 70. z krakowskich zbiorów muzealnych zginęły 72 dzieła, w tym „Ogród z ławką” Jacka Malczewskiego i „W polu” Jana Stanisławskiego. Sprawcy zostali schwytani, jednak nie wszystkie dzieła udało się odzyskać.

Największą kradzieżą była ta z 2002 roku, kiedy to zrabowano aż 80 obrazów. przez cały czas są poszukiwane.

Giną nie tylko obrazy

W 1998 roku z Biblioteki Naukowej PAN w Krakowie skradziono pierwodruk dzieła Mikołaja Kopernika „O obrotach sfer niebieskich”. Podobny los spotkał dzieła Ptolemeusza z Biblioteki Jagiellońskiej. Starodruki i ryciny również padały łupem złodziei.

Niecodzienne historie i odzyskane skarby

Czasem zaginione dzieła odnajdują się w zaskakujących okolicznościach. Obraz Maksymiliana Gierymskiego „Zima w małym miasteczku” pojawił się po kłótni małżeńskiej – kobieta przekazała dzieło swojemu kochankowi, co doprowadziło do interwencji policji i wyroku dla obojga małżonków.

W zeszłym roku w Krakowie odkryto obraz „Rebeka i Eleazar” Jana Linsena, skradziony w 2005 roku z holenderskiego muzeum. Trafił do Krakowa wraz z klientem, który teraz tłumaczy się przed wymiarem sprawiedliwości.

Światełko w tunelu

Na szczęście zdarza się, iż dzieła sztuki wracają na swoje miejsce. Po wojnie odzyskano „Autoportret” Jana Matejki i „Altanę” Gierymskiego. W 1996 roku obraz Matejki „Otrucie królowej Bony” wrócił do Muzeum Narodowego w Krakowie dzięki interwencji banku, który go wykupił. W 2018 roku warszawska policja odzyskała m.in. „Ananasa” J. Pankiewicza i „Pejzaż z okolic Neapolu” I. Trusza.

Kraków – miasto, które zachwyca kulturą, historią i sztuką – pozostaje miejscem, gdzie przeszłość wciąż spotyka się z teraźniejszością. Obyśmy częściej słyszeli o odzyskiwaniu zaginionych skarbów niż o ich kradzieży.

Wojciech Nartowski – absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego,stypendysta uniwersytetów: Katholieke Universtiteit Leuven w Belgii, Universite Paris X Nanterre we Francji, ST Catherines College, Oxford w Wielkiej Brytanii, autor kilkunastu publikacji i artykułów w prasie, partner w Kancelarii Nartowski Trojanowska Adwokaci Spółka Partnerska https://adwokaci-nt.pl/