Wypełnij ankietę albo nie zalogujesz się do banku. Miliony Polaków odcięci od własnych pieniędzy

Banki blokują dostęp do e-bankowości klientom, którzy nie odpowiadają na pytania o źródła dochodów i plany finansowe. Za odmowę wypełnienia ankiety grozi nie tylko brak dostępu do aplikacji, ale też zamknięcie konta.

Fot. Warszawa w Pigułce

Coraz więcej Polaków spotyka się z nieprzyjemną niespodzianką – próbują zalogować się do bankowości internetowej, a na ekranie pojawia się komunikat o konieczności wypełnienia ankiety. Bez odpowiedzi na pytania o źródła dochodów, planowane transakcje czy handel kryptowalutami dostęp zostaje zablokowany. Jak informuje portal Biznes Wprost, taka praktyka obejmuje już większość banków w Polsce.

Problem dotknął już klientów Citi Handlowego, Santandera, ING, Bank Millennium czy Pocztowego. Część z nich dowiedziała się o konsekwencjach dopiero w momencie, gdy ich aplikacje przestały działać. Jeden z klientów Citi relacjonował portalowi Bankier.pl: „Ta ankieta wisiała ze trzy miesiące, a w tej chwili Citibank ograniczył już dostęp do konta dla klientów, którzy jej nie wypełnili”.

Ustawa AML zmusza banki do szpiegowania klientów

Za „inwigilacją” bankową stoi ustawa z 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, czyli słynna ustawa AML. Zgodnie z jej zapisami banki muszą stale monitorować swoich klientów, zbierać informacje o ich dochodach i planowanych operacjach. To nie jest jednorazowa czynność – ustawa nakazuje regularne aktualizowanie danych.

Jak wyjaśnia portal Finanse WP, choćby klienci, którzy od dziesięcioleci mają konta w tym samym banku i regularnie otrzymują pensję, mogą zostać poproszeni o wypełnienie formularza. Banki bronią się, iż nie robią tego z ciekawości, ale z obowiązku prawnego. Grożą im bowiem wysokie kary od Generalnego Inspektora Informacji Finansowej lub Komisji Nadzoru Finansowego.

Marta Władoch, rzeczniczka Citi Handlowego, tłumaczy: „Proces jest wymagany przepisami Ustawy AML art. 33, dotyczącymi obowiązku stosowania środków bezpieczeństwa finansowego wobec klientów banku”. jeżeli klient nie wypełni ankiety, bank uznaje, iż nie jest w stanie realizować obowiązków ustawowych.

Nie tylko blokada aplikacji. Bank może zamknąć wszystkie konta

Konsekwencje ignorowania ankiet są poważne. W pierwszym etapie bank blokuje dostęp do e-bankowości – nie można się zalogować do aplikacji ani strony internetowej. Karty i bankomaty przez cały czas działają, można też załatwić sprawy w oddziale. To jednak dopiero początek.

Jeden z banków przyznaje wprost, iż blokada to forma nacisku na klientów. Kolejnym krokiem jest wypowiedzenie umowy i zamknięcie rachunku. Jak informuje Biznes Interia, środki z zamkniętego konta trafiają na rachunek techniczny, a ich wypłata wymaga wizyty w oddziale i – co istotne – wypełnienia tej samej ankiety.

Podobnie działa inny polski bank, który regularnie prosi klientów o logowanie się i aktualizację danych. Jeszcze inny od kwietnia 2023 roku systematycznie zbiera dodatkowe informacje od swoich klientów przez specjalną ankietę dostępną w bankowości internetowej.

Celowo nie podajemy nazw banków, ponieważ przepisy dynamicznie się zmieniają.

O czym pytają banki w ankietach AML

Ankiety bankowe nie ograniczają się do podstawowych danych osobowych. Banki wypytują o szczegóły życia finansowego, które wielu klientów uważa za prywatne. Typowe pytania dotyczą źródeł dochodów, planowanych transakcji, celów oszczędzania, a choćby zamiaru handlu kryptowalutami.

Bank może zapytać o planowane inwestycje, przelewy zagraniczne, czy zamiar otwierania kolejnych rachunków. Szczególnie kontrowersyjne są pytania o kryptowaluty – choćby jeżeli klient nigdy się nimi nie interesował. Jeden z użytkowników napisał na forum: „Bank pyta czy będę handlował krypto. Klient: to moja sprawa”.

Z perspektywy banku ankieta to narzędzie do oceny ryzyka. jeżeli ktoś deklaruje stałą pensję 5000 złotych, a nagle zaczyna otrzymywać przelewy po 50 tysięcy złotych z zagranicy lub z giełd kryptowalut, system natychmiast wykryje niezgodność i zasygnalizuje podejrzaną transakcję.

Co to oznacza dla Ciebie

Jeśli masz konto bankowe, prawdopodobnie prędzej czy później otrzymasz ankietę AML. Ignorowanie jej nie jest opcją – stracisz dostęp do e-bankowości, a ostatecznie bank może zamknąć ci wszystkie rachunki. To nie kwestia „czy”, ale „kiedy” taka ankieta do ciebie trafi.

Szczególnie narażone są osoby prowadzące działalność gospodarczą, otrzymujące przelewy z zagranicy, inwestujące na giełdzie czy po prostu posiadające wyższe oszczędności. Banki analizują profile klientów i tych, którzy „wyróżniają się” finansowo, sprawdzają w pierwszej kolejności.

Jeśli otrzymałeś ankietę, najlepiej wypełnić ją od razu. Zwlekanie tylko pogarsza sytuację – im dłużej czekasz, tym bardziej podejrzane wydają się twoje finanse z perspektywy banku. Pamiętaj, iż bank może w każdej chwili zablokować ci dostęp do pieniędzy.

Warto też przygotować się na szczegółowe pytania. Bank może zapytać o źródła każdej większej wpłaty, pochodzenie oszczędności, czy planujesz kupno nieruchomości. Im dokładniej odpowiesz, tym mniejsze ryzyko dodatkowych kontroli w przyszłości.

Dlaczego banki tak źle komunikują swoje obowiązki

Głównym problemem nie jest sama ankieta, ale sposób jej wprowadzania. Większość klientów dowiaduje się o obowiązku dopiero w momencie blokady konta. Brak jasnej komunikacji powoduje, iż ludzie czują się oszukani i traktowani jak przestępcy.

Banki aktualizują regulaminy i wysyłają je pocztą, ale kto czyta kilkadziesiąt stron drobnego druku? Jak podaje portal Subiektywnie o Finansach, większość klientów nie wie, iż bank może zablokować im dostęp do pieniędzy za niewypełnienie ankiety.

Lepszą strategią byłby prosty komunikat: „Musimy spytać o źródła dochodów, bo takie są przepisy. jeżeli nie odpowiesz do [data], stracisz dostęp do bankowości internetowej”. Zamiast tego klienci otrzymują ogólnikowe informacje o „aktualizacji danych” i dopiero po zablokowaniu dowiadują się o konsekwencjach.

Jak bronić się przed nadgorliwością banków

Teoretycznie możesz składać reklamacje, odwoływać się do Rzecznika Finansowego czy KNF. W praktyce jednak te działania nie zmienią faktu, iż ustawa AML obowiązuje i banki muszą ją stosować. Najszybszym sposobem odzyskania dostępu do konta jest wypełnienie ankiety.

Możesz jednak zapytać bank o podstawę prawną żądania i poprosić o wyjaśnienie, dlaczego akurat ty musisz aktualizować dane. Bank powinien wskazać konkretne przepisy i wytłumaczyć powody. To nie zmieni obowiązku, ale może rozwiać część wątpliwości.

Warto też dokumentować całą korespondencję z bankiem. jeżeli bank zablokuje ci konto bez uprzedzenia, możesz żądać odszkodowania za poniesione straty. Niektóre sądy przyznają rację klientom, jeżeli bank nie przestrzegał procedur.

Praktyczne porady dla klientów banków

Po pierwsze, regularnie sprawdzaj powiadomienia w aplikacji bankowej i pocztę. Banki zwykle wysyłają przypomnienia o zbliżającym się terminie wypełnienia ankiety. Lepiej nie czekać do ostatniej chwili.

Po drugie, przygotuj dokumenty potwierdzające źródła dochodów. jeżeli masz oszczędności, zbierz wyciągi pokazujące ich pochodzenie. W przypadku pożyczek od rodziny przygotuj pisemne umowy. To przyśpieszy proces wypełniania ankiety.

Po trzecie, nie próbuj oszukiwać banku. Podawanie fałszywych informacji może skończyć się nie tylko zamknięciem konta, ale też zawiadomieniem organów ścigania. Banki mają dostęp do wielu baz danych i łatwo wykryją niezgodności.

Po czwarte, rozważ prowadzenie kont w kilku bankach. jeżeli jeden zablokuje ci dostęp, będziesz miał zapasowy rachunek. To szczególnie ważne dla przedsiębiorców, którzy nie mogą sobie pozwolić na przerwę w płatnościach.

Czy można uniknąć ankiet bankowych

Krótka odpowiedź brzmi: nie. jeżeli korzystasz z usług bankowych w Polsce, prędzej czy później spotkasz się z ankietą AML. To efekt europejskich dyrektyw, które każdy bank musi stosować niezależnie od swojej wielkości czy profilu działania.

Niektórzy klienci próbują unikać ankiet, przenosząc pieniądze do różnych banków lub korzystając z zagranicznych instytucji. To jednak strategia krótkowzroczna – wszystkie banki działające w Polsce podlegają tym samym przepisom, a banki zagraniczne mają jeszcze ostrzejsze procedury AML.

Jedyną realną opcją jest pogodzenie się z nową rzeczywistością i traktowanie ankiet jako cenę za bezpieczeństwo systemu finansowego. Im szybciej wypełnisz wymagane formularze, tym spokojniej będziesz mógł korzystać z usług bankowych.