Urzędy skarbowe prześwietlają konta Polaków. Jeden zapomniany dokument kosztuje aż 20 procent

Darowizna od rodziców lub dziadków może być całkowicie zwolniona z podatku, ale tylko po spełnieniu określonych warunków formalnych. Wystarczy zapomnieć o zgłoszeniu SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy, by urząd skarbowy nałożył karę sięgającą choćby 20% wartości przekazanych pieniędzy. Skarbówka analizuje historię przelewów z ostatnich 5 lat i sumuje wszystkie darowizny od tej samej osoby. Przekroczenie limitu 36 120 złotych bez zgłoszenia oznacza kłopoty.

Fot. Warszawa w Pigułce

Zgodnie z Kodeksem cywilnym darowizna to umowa, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Nie można więc traktować jej jak zwykłego przelewu czy przekazania pieniędzy – to czynność sformalizowana, z jasno określonymi zasadami. Wymaga odpowiedniej dokumentacji i zgłoszenia do urzędu skarbowego.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn dzieli obdarowanych na 3 grupy podatkowe. Każda ma inny limit wartości darowizn, po przekroczeniu którego powstaje obowiązek zgłoszenia lub zapłaty podatku. Od 1 lipca 2023 limity te obowiązują również w 2025 i będą stosowane w 2026.

Trzy grupy podatkowe i ich limity zwolnień

Grupa I – limit 36 120 złotych: małżonkowie, dzieci, wnuki, rodzice, dziadkowie, pasierbowie, zięciowie, synowe, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie. W ramach tej grupy wyodrębniono tzw. grupę zerową, która może być całkowicie zwolniona z podatku niezależnie od wartości darowizny.

Grupa zerowa obejmuje: małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki), wstępnych (rodzice, dziadkowie), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Tylko te osoby mogą skorzystać z całkowitego zwolnienia z podatku po spełnieniu warunków formalnych. Ważne – teściowie, zięć i synowa należą do grupy I, ale nie należą do grupy zerowej.

Grupa II – limit 27 090 złotych: dalsza rodzina, na przykład rodzeństwo rodziców, zstępni rodzeństwa czy małżonkowie pasierbów. Przekroczenie tego limitu bez dopełnienia formalności oznacza konieczność zapłaty podatku od nadwyżki.

Grupa III – limit 5 733 złote: wszyscy pozostali obdarowani, w tym osoby obce. To najniższa kwota wolna od podatku. Przekroczenie tych kwot bez dopełnienia formalności oznacza konieczność zapłaty podatku w wysokości od 3% do choćby 20%.

Zgłoszenie SD-Z2 to warunek zwolnienia z podatku

Dla grupy zerowej zwolnienie z podatku jest możliwe, ale tylko po złożeniu zgłoszenia do urzędu skarbowego. Wystarczy wypełnić formularz SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy od otrzymania darowizny. To najważniejszy termin, którego przekroczenie skutkuje utratą prawa do zwolnienia.

Termin 6 miesięcy liczy się od dnia powstania obowiązku podatkowego, którym jest dzień złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego. W razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy termin liczy się od dnia spełnienia przyrzeczonego świadczenia, czyli faktycznego przekazania pieniędzy.

Przykład: darowizna otrzymana 10 stycznia 2025. Termin na zgłoszenie upływa 10 lipca 2025. Niedotrzymanie tego terminu jest najczęstszą przyczyną utraty zwolnienia z podatku. Po upływie 6 miesięcy darowizna podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych, choćby jeżeli pochodzi od najbliższej rodziny.

Formularz SD-Z2 można złożyć na kilka sposobów. Dostępne jest elektroniczne zgłoszenie przez platformy e-Deklaracje lub Twój e-PIT. Można także złożyć formularz osobiście w urzędzie skarbowym lub wysłać listem poleconym. Zgłoszenie elektroniczne zapewnia natychmiastowe potwierdzenie nadania.

Przelew bankowy jako warunek zwolnienia

Pieniądze muszą być przekazane przelewem z jasno opisanym tytułem, na przykład „darowizna dla syna Jana Kowalskiego”. Bez tego choćby darowizna od rodzica może zostać potraktowana jak opodatkowany dochód. Darowizna gotówkowa od rodziców nie jest zwolniona z podatku.

Obdarowany musi otrzymać środki przelewem na swoje konto bankowe. Akceptowany jest także przekaz pocztowy. najważniejsze jest udokumentowanie przepływu środków – to potwierdzenie jest niezbędne dla urzędu skarbowego. Bez dowodu przelewu nie można skorzystać ze zwolnienia.

Jeśli dziadek przekaże gotówkę wnukowi, a ten wpłaci ją na konto, będzie musiał zapłacić podatek. Wpłata gotówki na własne konto nie jest uznawana za udokumentowanie darowizny. Do formularza SD-Z2 należy dołączyć stosowne potwierdzenia, w tym wydruki z rachunku bankowego.

Tylko adekwatne udokumentowanie otrzymania darowizny pieniężnej uprawnia do zwolnienia z podatku od darowizn. By uniknąć dodatkowych kosztów, warto więc zastąpić gotówkę przelewem lub wpłatą w placówce banku czy poczty dokonaną przez darczyńcę.

Skarbówka sumuje darowizny z 5 lat wstecz

Urzędy skarbowe analizują darowizny z okresu 5 lat, zliczając wszystkie przekazane przez tę samą osobę. jeżeli suma przekroczy limit, a obdarowany nie zgłosił darowizny, fiskus ma prawo nałożyć najwyższą 20% stawkę podatku. To najważniejsza zasada, o której często zapominają podatnicy.

Osoba która otrzyma darowiznę w 2025, musi zliczyć wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tego samego darczyńcy w 2025 oraz w latach 2020-2024 (w okresie 5 lat poprzedzających 2025). choćby w przypadku gdy darowizna nie przekroczyła limitu i nie trzeba jej zgłaszać, podatnicy powinni pamiętać o dokumentowaniu wartości otrzymanych w poszczególnych latach darowizn.

Może się bowiem okazać iż limit zostanie przekroczony na przykład w 2026 i wówczas trzeba będzie zgłosić nabycie i zapłacić podatek od wartości przekraczającej kwotę wolną. Termin na zgłoszenie przekroczenia limitu to 6 miesięcy – i dotyczy to choćby darowizn w grupie zerowej, które teoretycznie są zwolnione z podatku.

Przykład: matka podarowała synowi w 2023 samochód o wartości 30 000 złotych. W grudniu 2025 syn otrzymał od matki laptop, którego wartość wynosiła 6637 złotych. Łączna wartość darowizn wynosi 36 637 złotych, co przekracza limit 36 120 złotych o 517 złotych.

Syn ma obowiązek zgłosić na druku SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od momentu otrzymania laptopa kwotę różnicy między sumą otrzymanych darowizn a kwotą wolną od podatku. Wówczas darowizna będzie zwolniona z opodatkowania mimo przekroczenia limitu. jeżeli nie zgłosi, będzie musiał zapłacić podatek od całej kwoty przekraczającej limit.

Kary za brak zgłoszenia mogą być dotkliwe

Niepodanie informacji o darowiźnie to nie drobiazg. Skutkiem może być nie tylko podatek z odsetkami, ale też grzywna za naruszenie przepisów skarbowych. W przypadku gdy obdarowany nie wywiąże się z obowiązku zgłoszenia darowizny w wyznaczonym terminie, traci prawo do możliwości skorzystania ze zwolnienia z podatku.

Niezgłoszenie nabycia majątku otrzymanego w darowiźnie w terminie 6 miesięcy od momentu uzyskania darowizny przez osobę objętą zwolnieniem skutkuje tym, iż darowizna podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Oznacza to konieczność złożenia deklaracji i zapłaty podatku.

Jeżeli niezgłoszona darowizna wyjdzie na jaw w wyniku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, urząd skarbowy może nałożyć dodatkową sankcję w formie podwyższonej stawki podatku od niezgłoszonej darowizny w wysokości do 20%. Podatnik zobowiązany będzie do zapłaty podatku wraz z ewentualnymi odsetkami, jak również złożenia zaległej deklaracji SD-Z2.

Co istotne, niezgłoszone darowizny nie ulegają przedawnieniu. Urząd skarbowy może cofnąć się 5 lat wstecz i sprawdzić wszystkie przelewy od tej samej osoby. W wyjątkowych sytuacjach urzędnicy mogą wszcząć choćby postępowanie karno-skarbowe.

Wyjątki od obowiązku zgłoszenia

Obowiązek zgłoszenia nabycia majątku przez osoby zwolnione oraz złożenia deklaracji przez pozostałych podatników wyłączony jest w przypadku gdy umowę darowizny sporządzał notariusz. Notariusz sam przekazuje informację do urzędu skarbowego, więc obdarowany nie musi tego robić.

W sytuacji gdy wartość otrzymanej darowizny lub spadku nie będzie przekraczała limitu zależnego od przynależności obdarowanego do odpowiedniej grupy podatkowej, skorzysta on ze zwolnienia z opodatkowania również wtedy gdy nie zgłosi nabycia do adekwatnego urzędu skarbowego.

Przykład: dziadek przekazał wnukowi darowiznę pieniężną w wysokości 1000 złotych. Darowizna ta jest zwolniona z podatku od spadku i darowizn. Wnuk nie musi jej zgłaszać, ponieważ nie przekracza limitu 36 120 złotych. Jednakże jeżeli wnuk dostanie od dziadka w przeciągu 5 lat darowiznę przekraczającą łączną wartość 36 120 złotych, będzie zobowiązany do poinformowania urzędu skarbowego o nadwyżce na druku SD-Z2.

Gdy obdarowany dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminów przewidzianych na złożenie deklaracji SD-Z2, zwolnienie podatkowe stosuje się gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu.

Który urząd skarbowy jest adekwatny

Jeżeli przedmiotem nabycia jest nieruchomość lub prawa majątkowe i jednocześnie inne prawa majątkowe lub rzeczy ruchome, a nieruchomości są położone na terytorium działania jednego naczelnika urzędu skarbowego, adekwatnym będzie urząd według położenia nieruchomości.

W innych przypadkach formularz SD-Z2 w przypadku otrzymania darowizny składa się według miejsca zamieszkania nabywcy w dniu powstania obowiązku podatkowego. o ile brakuje takiego miejsca, to według ostatniego miejsca jego pobytu w tym dniu.

W praktyce oznacza to iż jeżeli otrzymujesz darowiznę pieniężną, składasz formularz w urzędzie skarbowym adekwatnym dla twojego miejsca zamieszkania. jeżeli otrzymujesz darowiznę nieruchomości, składasz formularz w urzędzie według lokalizacji tej nieruchomości.

Co to oznacza dla czytelnika

Jeśli otrzymałeś darowiznę od rodziców, dziadków lub innej osoby z grupy zerowej, sprawdź czy przekracza ona limit 36 120 złotych w ciągu ostatnich 5 lat od tej samej osoby. jeżeli tak, masz 6 miesięcy od otrzymania darowizny na złożenie formularza SD-Z2. Przekroczenie tego terminu oznacza utratę zwolnienia i konieczność zapłaty podatku.

Darowizna musi być przekazana przelewem bankowym lub przekazem pocztowym. Gotówka nie jest akceptowana jako forma udokumentowania darowizny. W tytule przelewu powinno znaleźć się słowo „darowizna” i imię oraz nazwisko obdarowanego, na przykład „darowizna dla córki Anny Kowalskiej”.

Zachowaj potwierdzenie przelewu bankowego. Do formularza SD-Z2 musisz dołączyć wydruk z rachunku bankowego potwierdzający otrzymanie środków. Bez tego dokumentu urząd skarbowy nie uzna darowizny za prawidłowo udokumentowaną i nie przyzna zwolnienia z podatku.

Sumuj wszystkie darowizny od tej samej osoby z ostatnich 5 lat. Urząd skarbowy sprawdza historię przelewów i zlicza wszystkie przekazane kwoty. jeżeli ich suma przekracza 36 120 złotych, musisz zgłosić nadwyżkę choćby jeżeli pojedyncze darowizny były niższe od limitu.

Wypełnij formularz SD-Z2 elektronicznie przez platformę e-Deklaracje lub Twój e-PIT. To najszybszy sposób i otrzymasz natychmiastowe potwierdzenie złożenia zgłoszenia. Możesz także złożyć formularz osobiście w urzędzie skarbowym adekwatnym dla twojego miejsca zamieszkania.

Jeśli darowizna dotyczyła nieruchomości i była sporządzona w formie aktu notarialnego, nie musisz składać formularza SD-Z2. Notariusz sam przekaże informację do urzędu skarbowego. To jedyny przypadek, w którym jesteś zwolniony z obowiązku zgłoszenia.

Pamiętaj iż choćby jeżeli darowizna nie przekracza limitu, warto dokumentować jej wartość. Może się okazać iż limit zostanie przekroczony w przyszłości przez kolejną darowiznę od tej samej osoby i będziesz musiał zsumować wszystkie przekazane kwoty z ostatnich 5 lat.

Jeśli zapomniałeś zgłosić darowiznę w terminie 6 miesięcy, nie czekaj na kontrolę urzędu skarbowego. Im szybciej złożysz zaległą deklarację, tym mniejsze będą odsetki. W przypadku wykrycia niezgłoszonej darowizny podczas kontroli, urząd może nałożyć sankcyjną stawkę podatku do 20% całej wartości darowizny.

Darowizny od najbliższej rodziny mogą być całkowicie zwolnione z podatku po spełnieniu warunków formalnych. Limit zwolnienia dla grupy zerowej wynosi 36 120 złotych w ciągu 5 lat od tej samej osoby. Formularz SD-Z2 trzeba złożyć w ciągu 6 miesięcy od otrzymania darowizny przekraczającej limit. Darowizna musi być przekazana przelewem bankowym lub przekazem pocztowym – gotówka nie jest akceptowana. Urząd skarbowy sprawdza historię przelewów z ostatnich 5 lat i sumuje wszystkie darowizny od tej samej osoby. Brak zgłoszenia może skutkować karą do 20% wartości darowizny oraz koniecznością zapłaty podatku z odsetkami.