System Informacyjny Schengen – filar bezpieczeństwa w strefie bez granic

W strefie bez granic niezbędne jest stworzenie mechanizmów, zapewniających bezpieczeństwo. W tym celu powstał System Informacji Schengen.

Strefa Schengen, obejmująca 29 państw europejskich, jest obszarem, w którym zniesiono kontrole na granicach wewnętrznych, co umożliwia swobodne przemieszczanie się osób i towarów. Chociaż jest to jedno z największych osiągnięć integracji europejskiej, brak kontroli na granicach wewnętrznych niesie również wyzwania w zakresie bezpieczeństwa. Aby im sprostać, wprowadzono środki kompensacyjne, z których najważniejszym jest System Informacyjny Schengen (SIS).

SIS to największa w Europie baza danych, która umożliwia państwom strefy Schengen wymianę informacji na temat osób i przedmiotów poszukiwanych lub objętych ograniczeniami prawnymi. Dzięki zaawansowanym rozwiązaniom technologicznym SIS zapewnia wysoki poziom bezpieczeństwa na granicach zewnętrznych oraz w samej strefie Schengen.

Zadania i funkcje SIS

System Informacyjny Schengen umożliwia organom granicznym i policji sprawdzanie odcisków palców osób spoza Unii Europejskiej, aby zweryfikować, czy mają one prawo wjazdu lub pobytu na terenie UE. SIS zawiera również dane dotyczące sfałszowanych dokumentów, w tym paszportów i naklejek wizowych, co pozwala na skuteczniejszą walkę z przestępczością transgraniczną i nielegalną migracją.

System przetwarza dane wprowadzone przez państwa członkowskie, dotyczące m.in. osób poszukiwanych w celach ekstradycyjnych, osób zaginionych, a także przedmiotów, takich jak skradzione pojazdy, broń czy dokumenty. Informacje te są dostępne dla organów ścigania, straży granicznej i innych instytucji upoważnionych do korzystania z systemu, co czyni go kluczowym narzędziem współpracy międzynarodowej.

Ewolucja SIS – od pierwszej generacji do SIS II

Wraz z kolejnymi rozszerzeniami Unii Europejskiej pojawiła się konieczność modernizacji pierwotnej wersji SIS, aby sprostać rosnącej liczbie użytkowników i ilości przetwarzanych danych. Z tego powodu wprowadzono drugą generację systemu, czyli SIS II, który cechuje się większą funkcjonalnością i wydajnością.

Nowa wersja systemu została opracowana na podstawie dwóch kluczowych aktów prawnych:

• Rozporządzenia (WE) nr 1987/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 roku,
• Decyzji Rady 2007/533/WSiSW z dnia 12 czerwca 2007 roku.

Oba dokumenty zastąpiły wcześniejsze przepisy wynikające z Konwencji Wykonawczej do Układu z Schengen oraz decyzje Komitetu Wykonawczego Schengen dotyczące SIS. Polska wdrożyła te regulacje do krajowego porządku prawnego na mocy ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 roku o udziale RP w Systemie Informacyjnym Schengen oraz Wizowym Systemie Informacyjnym.

Nowoczesne funkcje SIS II

SIS II wprowadził szereg usprawnień w porównaniu do swojej pierwszej wersji. System umożliwia:

1. Przetwarzanie biometrycznych danych identyfikacyjnych, takich jak odciski palców i fotografie, co pozwala na precyzyjną identyfikację osób.
2. Wykrywanie i monitorowanie fałszywych dokumentów, co jest szczególnie istotne w kontekście walki z nielegalną migracją.
3. Usprawnienie współpracy policyjnej dzięki szybkiemu udostępnianiu informacji między państwami członkowskimi.

Co ważne, rozbudowa funkcji technicznych nie zmieniła podstawowego celu działania systemu, jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa na obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Podstawa prawna funkcjonowania SIS

Obecnie funkcjonowanie Systemu Informacyjnego Schengen reguluje trzy najważniejsze rozporządzenia wydane w 2018 roku:

1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1862 z dnia 28 listopada 2018 roku – dotyczy użytkowania SIS w zakresie współpracy policyjnej i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych.
2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1861 z dnia 28 listopada 2018 roku – reguluje funkcjonowanie SIS w kontekście odpraw granicznych.
3. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1860 z dnia 28 listopada 2018 roku – określa zasady użytkowania SIS do celów związanych z powrotem nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich.

Te akty prawne zapewniają spójność i przejrzystość funkcjonowania SIS, jednocześnie dostosowując system do współczesnych wyzwań.

Kluczowe znaczenie SIS dla bezpieczeństwa

Dzięki zaawansowanym technologiom SIS umożliwia szybkie i skuteczne działania w zakresie zapobiegania przestępczości, nielegalnej migracji oraz zagrożeniom terrorystycznym. System pełni również istotną rolę w lokalizowaniu osób zaginionych oraz identyfikowaniu skradzionych przedmiotów.

W praktyce SIS II stanowi nieocenione wsparcie dla funkcjonariuszy straży granicznej, policji oraz organów sądowych, pozwalając na bieżącą wymianę informacji i podejmowanie szybkich decyzji w oparciu o zgromadzone dane.

Znaczenie SIS dla UE

System Informacyjny Schengen to jedno z największych osiągnięć Unii Europejskiej w dziedzinie bezpieczeństwa. Jego wyjątkowość wynika nie tylko z ogromnego zasięgu terytorialnego, ale także z zaawansowanych technologii, które umożliwiają efektywne zarządzanie danymi. Ewolucja SIS, od pierwszej generacji do SIS II, pokazuje, jak ważne jest ciągłe dostosowywanie narzędzi bezpieczeństwa do zmieniającej się rzeczywistości.

Funkcjonowanie SIS jest fundamentem utrzymania strefy Schengen jako obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Dzięki niemu możliwe jest zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa przy jednoczesnym zachowaniu korzyści wynikających z braku kontroli na granicach wewnętrznych.