Nadchodzi potężny kryzys, dotknie miliony Polaków. Odczujemy go niedługo

Najnowsze dane Głównego Urzędu Statystycznego oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych mówią, iż do 2060 roku populacja Polski może zmniejszyć się o 6,7 miliona osób, a do końca XXI wieku spaść do zaledwie 19 milionów. To katastrofalna wizja, która może oznaczać załamanie całego systemu społeczno-gospodarczego.

Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce

Główne przyczyny kryzysu

Eksperci wskazują na trzy najważniejsze czynniki, które doprowadziły Polskę do tej sytuacji.

1. Niski wskaźnik urodzeń – Od ponad trzech dekad liczba urodzeń nie zapewnia zastępowalności pokoleń. Współczynnik dzietności w Polsce wynosi w tej chwili około 1,26, podczas gdy do utrzymania stabilnej populacji potrzeba wartości na poziomie co najmniej 2,1. To oznacza, iż coraz mniej osób wchodzi na rynek pracy, a coraz więcej przechodzi na emeryturę.
2. Wysoka liczba zgonów – Polska odnotowuje rosnącą przewagę liczby zgonów nad liczbą urodzeń. W 2024 roku różnica ta była rekordowa, co jeszcze bardziej przyspiesza proces depopulacji.
3. Emigracja młodych – Coraz więcej Polaków, szczególnie osób w wieku produkcyjnym, decyduje się na wyjazd z kraju. Przyciągają ich wyższe zarobki, lepsze warunki życia oraz stabilniejszy rynek pracy w Europie Zachodniej, głównie w Niemczech, Holandii i Wielkiej Brytanii. Polska nie jest w stanie zatrzymać tej fali, co dodatkowo osłabia krajowy rynek pracy i przyspiesza proces starzenia się społeczeństwa.

Skutki ekonomiczne i społeczne

Kryzys na rynku pracy

Zmniejszająca się liczba ludności w wieku produkcyjnym oznacza poważne problemy dla gospodarki. Brak rąk do pracy spowoduje zahamowanie wzrostu gospodarczego, wzrost kosztów zatrudnienia i zwiększenie presji na automatyzację procesów w wielu sektorach.

„Bez radykalnych zmian w systemie edukacji i kształcenia ustawicznego Polska może nie sprostać globalnym wyzwaniom i stracić swoją konkurencyjność” – zauważa dr Tomasz Lasocki z Uniwersytetu Warszawskiego.

System emerytalny na skraju załamania

Obecny model emerytalny, oparty na zasadzie „pokolenie pracujące utrzymuje pokolenie emerytów”, stanie się niewydolny. Już teraz na jednego emeryta przypada średnio dwóch pracujących. W 2060 roku ten stosunek może wynosić 1:1, co oznacza gigantyczne obciążenie finansowe dla państwa i ryzyko, iż budżet nie będzie w stanie wypłacać świadczeń.

Eksperci wskazują, iż jedynym ratunkiem mogą być reformy, takie jak:

• zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn,
• wydłużenie aktywności zawodowej seniorów,
• zachęty podatkowe dla osób dłużej pozostających na rynku pracy.

Drożejąca opieka zdrowotna i system opieki społecznej

Starzejące się społeczeństwo oznacza rosnące potrzeby w zakresie opieki zdrowotnej i długoterminowej. Już dziś szpitale i placówki medyczne zmagają się z niedoborem lekarzy i pielęgniarek, a w przyszłości presja na system ochrony zdrowia będzie jeszcze większa. Brak odpowiednich reform doprowadzi do dramatycznego pogorszenia jakości usług medycznych.

Załamanie rynku nieruchomości i rozwoju miast

Zmniejszająca się populacja odbije się również na rynku mieszkaniowym. W mniejszych miastach i na wsiach coraz więcej nieruchomości będzie stało pustych, co doprowadzi do spadku ich wartości. Z kolei w dużych aglomeracjach mogą utrzymać się wysokie ceny, ale tylko jeżeli migracja wewnętrzna utrzyma popyt na nieruchomości.

Jak zatrzymać katastrofę?

Eksperci podkreślają, iż Polska musi wdrożyć natychmiastowe reformy, aby zatrzymać katastrofę demograficzną. Oto najważniejsze działania, które mogą poprawić sytuację:

• Wsparcie dla rodzin – System zachęt finansowych, takich jak ulgi podatkowe, bezpłatne przedszkola czy dofinansowanie mieszkań dla młodych rodzin, może pomóc zwiększyć dzietność.
• Reforma świadczeń rodzinnych – Świadczenia socjalne powinny być tak skonstruowane, aby realnie wspierać rodziny wielodzietne i osoby planujące potomstwo.
• Inwestycje w edukację – Lepsze warunki w szkołach, rozwój kierunków technicznych i programów wspierających młodzież na rynku pracy mogą zatrzymać młodych ludzi w kraju.
• Elastyczny rynek pracy – Większa dostępność pracy zdalnej, krótszy tydzień pracy i ułatwienia dla rodziców mogą zachęcić młodych do pozostania w Polsce.
• Zatrzymanie emigracji – Podniesienie wynagrodzeń, większe możliwości rozwoju zawodowego i stabilność zatrudnienia mogą zmniejszyć skalę wyjazdów za granicę.

Czy Polska zdąży zatrzymać kryzys?

Prognozy demograficzne są alarmujące i wymagają natychmiastowych działań. jeżeli Polska nie wdroży kompleksowych reform, może znaleźć się w spirali gospodarczej i społecznej stagnacji, z której trudno będzie się wydostać. Malejąca liczba mieszkańców oznacza niższe wpływy podatkowe, a to ograniczy możliwości finansowania niezbędnych inwestycji i reform.

Eksperci podkreślają, iż czas na działanie jest ograniczony. Każdy rok zwłoki pogłębia problem i sprawia, iż jego rozwiązanie będzie jeszcze bardziej kosztowne. Przyszłość Polski zależy od decyzji podejmowanych już dziś.