Etniczny polski dziennikarz więziony na Białorusi uhonorowany nagrodą UE za prawa człowieka

Andrzej Poczobut, dziennikarz i przywódca mniejszości polskiej na Białorusi przetrzymywany od 2021 r. w więzieniu, został uhonorowany Nagrodą Sacharowa, najwyższym unijnym odznaczeniem w dziedzinie praw człowieka, wraz z Mzią Amaglobeli, dziennikarką więzioną w Gruzji.

„Uhonorujemy dwóch dziennikarzy, których odwaga świeci jak latarnia morska dla wszystkich, którzy nie chcą dać się uciszyć” – oświadczyła przewodnicząca Parlamentu Europejskiego Roberta Metsola, której do ogłoszenia nagrody dołączyła przebywająca na wygnaniu przywódczyni białoruskiej opozycji Swiatłana Cichanouska.

„Obydwaj zapłacili wysoką cenę za mówienie władzy prawdy, stając się symbolami walki o wolność i demokrację” – dodał Metsola. „Parlament jest z nimi i ze wszystkimi, którzy w dalszym ciągu domagają się wolności”.

Cichanouska oświadczyła, iż ​​Poczobut jest „nie tylko dziennikarzem, on jest symbolem prawdy i odwagi”. Powiedziała, iż ​​nagroda „wysyła mocny sygnał – do dyktatorów, iż prawdy nie można więzić, a do więźniów politycznych, iż nie zapomina się o nich”.

Poczobut został zatrzymany w 2021 r. wraz z innymi czołowymi osobistościami dużej społeczności etniczno-polskiej na Białorusi. Przetrzymywany w areszcie tymczasowym przez 460 dni, po czym w 2023 r. został skazany na osiem lat kolonii karnej za „nawoływanie do nienawiści” i „rehabilitację nazizmu”.

Zarzuty wobec Poczobuta są powszechnie uważane za umotywowane politycznie i zostały potępione przez Polskę, Unię Europejską i szereg organizacji praw człowieka. Krytykowano także złe warunki, w jakich jest przetrzymywany, które przyczyniły się do pogorszenia stanu zdrowia Poczobuta.

Przyznając mu Nagrodę Sacharowa, Parlament Europejski zauważył, iż Poczobut jest „znany ze swojej otwartej krytyki reżimu” białoruskiego prezydenta Aleksandra Łukaszenki.

„Jego stan zdrowia uległ pogorszeniu, ale mimo braku niezbędnej opieki medycznej przez cały czas walczy o wolność i demokrację” – dodali, zaznaczając, iż „obecny stan zdrowia Poczobuta jest nieznany i jego rodzinie nie wolno odwiedzać”.

Amaglobeli został aresztowany w styczniu tego roku po przyłączeniu się do protestów przeciwko rządowi. W sierpniu została skazana na dwa lata więzienia za uderzenie funkcjonariusza policji. Jej leczenie zostało również szeroko potępione przez organizacje praw człowieka.

Nazwana na cześć radzieckiego fizyka i dysydenta, działacza na rzecz praw człowieka Andrieja Sacharowa, nagroda UE przyznawana jest co roku osobom, grupom i organizacjom, które działały na rzecz obrony praw człowieka, wolności słowa i wartości demokratycznych.

Inauguracyjnymi laureatami w 1989 r. byli południowoafrykański przeciwnik apartheidu Nelson Mandela i radziecki dysydent Anatolij Marczenko. Inni zwycięzcy to Aung San Suu Kyi (1991), Malala Yousafzai (2013), Aleksiej Nawalny (2021) i naród Ukrainy (2022).

W ostatnich latach władze białoruskie rozpoczęły represje wobec mniejszości polskiej, która według oficjalnych danych liczy około 300 000 osób, ale uważa się, iż pozostało większa.

Działania te zbiegły się w czasie z rosnącymi napięciami dyplomatycznymi na linii Warszawa–Mińsk, m.in. w związku z wojną na Ukrainie i kryzysem migracyjnym wywołanym przez Białoruś na granicy z Polską.

W zeszłym miesiącu Białoruś zatrzymała polskiego mnicha, którego oskarżyła o prowadzenie szpiegostwa na rzecz Polski. Zarzutom tym zaprzeczyła Warszawa, która zapowiedział podjęcie „środków odwetowych” wobec Mińska.