ZUS zapowiada kontrole bez ostrzeżenia. Mogą przyjść do milionów osób

Kontrolerzy ZUS zyskują nowe uprawnienia i mogą pojawić się w Twoim domu bez zapowiedzi. Nie sprawdzą już tylko tego, czy przestrzegasz zwolnienia lekarskiego. Teraz będą dokładnie weryfikować, kto mieszka w Twoim gospodarstwie domowym. Jedna osoba za dużo w domu i możesz stracić zasiłek opiekuńczy lub chorobowy.

Fot. Warszawa w Pigułce

Od 2025 roku ZUS dysponuje znacznie szerszymi kompetencjami kontrolnymi. Inspektorzy mogą przeprowadzać niezapowiedziane wizyty nie tylko w miejscu zamieszkania, ale także sprawdzać inne lokalizacje związane z działalnością zawodową kontrolowanej osoby. To koniec z łagodnymi kontrolami – teraz ZUS będzie działać zdecydowanie i bezwzględnie.

Statystyki mówią same za siebie. Tylko w pierwszym półroczu 2025 roku ZUS zweryfikował 227 tysięcy zwolnień lekarskich i wstrzymał wypłaty dla prawie 15 tysięcy osób. Do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wróciło w ten sposób ponad 150 milionów złotych. To jasny sygnał – ZUS nie żartuje i każdy może stać się celem kontroli.

Rewolucja w kontrolach ZUS. Nowe uprawnienia już obowiązują

Najważniejsza zmiana dotyczy zasiłków opiekuńczych. ZUS planuje wprowadzić nowe zasady ich przyznawania, które pozwolą instytucji dokładnie sprawdzać skład gospodarstwa domowego osoby ubiegającej się o świadczenie. Jak informuje portal rmf24.pl, w przypadku wykrycia nadużyć ZUS zyska uprawnienia do cofnięcia wypłat.

Kluczowym warunkiem otrzymania zasiłku opiekuńczego jest brak innych domowników mogących przejąć opiekę nad potrzebującą osobą. Dotychczas ZUS polegał głównie na oświadczeniach wnioskodawców. Teraz sytuacja się zmienia radykalnie.

Portal pulshr.pl podaje konkretne informacje: ZUS będzie weryfikować, kto przebywa w domu w danym okresie. Kontrolerzy zyskają prawo do przeprowadzania kontroli, żądania dodatkowych informacji, a choćby legitymowania osób przebywających w miejscu zamieszkania świadczeniobiorcy.

Jak wyjaśnia portal partner-gospodarczy.pl, od stycznia 2025 roku ZUS zyskał dodatkowe uprawnienia w zakresie kontroli zwolnień lekarskich. Inspektorzy mogą przeprowadzać niezapowiedziane wizyty w miejscu zamieszkania pracownika oraz weryfikować jego aktywność zawodową podczas trwania zwolnienia.

Kontrole nie będą się już ograniczać do domu

Dotychczas kontrole ZUS koncentrowały się głównie na miejscu zamieszkania osoby na zwolnieniu. Portal hrappka.pl informuje o istotnych zmianach: kontrole nie będą już ograniczały się jedynie do miejsca zamieszkania pracownika. Inspektorzy ZUS zyskają możliwość sprawdzania również innych lokalizacji, takich jak siedziba firmy lub miejsca związane z działalnością gospodarczą.

To oznacza, iż kontrolerzy będą mogli sprawdzać również inne miejsca, o ile będzie to niezbędne do ustalenia nadużyć wykorzystywania zwolnień lekarskich. Nie ma już bezpiecznych miejsc – ZUS może pojawić się wszędzie, gdzie ma podejrzenia o nieprawidłowości.

Portal pacjenci.pl podkreśla, iż wraz z ZUS kontrole przeprowadzają także sami pracodawcy. Nieuczciwe zwolnienia lekarskie mogą być wykrywane choćby w ciągu zaledwie 24 godzin od ich zgłoszenia. Zlecenie kontroli jest proste i zajmuje tylko kilka minut.

Co sprawdzają kontrolerzy? Lista jest długa

ZUS sprawdza nie tylko obecność w domu. Portal poradnikprzedsiebiorcy.pl wyjaśnia, na czym polega kontrola pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim. Kontrolerzy ustalają czy:

• w okresie zwolnienia lekarskiego pracownik nie wykonuje pracy zarobkowej
• czy nie wykorzystuje zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem
• czy poza pracownikiem nie ma innych domowników mogących zapewnić opiekę

W przypadku zasiłku opiekuńczego kontrola jest szczególnie dokładna. Portal interia.pl informuje, iż kontrolerzy sprawdzają, czy nie ma innych domowników, którzy mogliby się zająć chorym członkiem rodziny. choćby obecność jednej dodatkowej osoby zdolnej do opieki może skutkować utratą zasiłku.

Portal rynekzdrowia.pl podaje alarmujące statystyki: w 2024 roku ZUS wstrzymał wypłaty zasiłków chorobowych na kwotę niemal 640 tysięcy złotych. To efekt walki z nadużyciami L4, która nasila się z każdym rokiem.

Co to oznacza dla Ciebie? Praktyczne konsekwencje nowych przepisów

Nowe obowiązki dla wnioskodawców. Osoby ubiegające się o zasiłek opiekuńczy będą musiały dołączyć do wniosku szczegółowe oświadczenie, iż w domu nie ma innych domowników zdolnych do opieki. Portal rmf24.pl ostrzega, iż każde kłamstwo w takim oświadczeniu może skutkować cofnięciem świadczenia.

Szersze możliwości kontroli. ZUS będzie mógł cofnąć wypłatę zasiłku także wtedy, gdy okaże się, iż opiekun wykorzystywał zwolnienie niezgodnie z jego celem, na przykład wyjeżdżając poza miejsce zamieszkania w czasie, gdy powinien sprawować opiekę.

Kontrole bez ograniczeń czasowych. Portal inewi.pl wyjaśnia, iż trudno jednoznacznie określić godziny kontroli ZUS. Kontrolerzy mogą pojawić się zarówno rano, jak i późnym popołudniem, a choćby w weekendy.

Możliwość legitymowania domowników. To największa nowość – kontrolerzy zyskają prawo do legitymowania osób przebywających w miejscu zamieszkania świadczeniobiorcy i sprawdzania, czy faktycznie tam mieszkają.

Jednego błędu wystarczy do utraty świadczenia

Portal money.pl opisuje przypadek pana Kamila, który stracił zasiłek chorobowy tylko dlatego, iż w chwili kontroli nie było go w domu. Choć sąd ostatecznie przywrócił mu prawo do świadczenia, sprawa pokazuje, jak łatwo można wpaść w pułapkę.

Kontrola może być zlecona online, bez względu na miejsce przebywania pracownika w Polsce. Podczas wizyty sprawdzane są trzy podstawowe kwestie: czy pracownik przebywa w miejscu wskazanym na druku zwolnienia, czy stosuje się do zaleceń lekarza oraz czy nie wykonuje żadnej dodatkowej aktywności zawodowej.

Portal poradnikprzedsiebiorcy.pl ostrzega przed donosami. Czasami nadgorliwi sąsiedzi lub współpracownicy celowo składają zawiadomienia do ZUS, aby zaszkodzić choremu pracownikowi. Donos można złożyć choćby anonimowo, a ZUS jest zobowiązany go sprawdzić.

Drastyczny wzrost liczby kontroli

Statystyki nie pozostawiają złudzeń. Portal pacjenci.pl informuje, iż w ciągu ostatniego roku liczba pojedynczych kontroli L4 wzrosła o około 20 procent. Trend jest szczególnie widoczny w małych i średnich przedsiębiorstwach, gdzie nieobecność choćby jednej osoby może sparaliżować pracę całego zespołu.

Pracodawcy coraz częściej reagują natychmiastowo, gdy pojawia się choćby cień wątpliwości co do zasadności zwolnienia lekarskiego. Już nie czekają na powtarzające się absencje czy długie zwolnienia – wystarczy jeden budzący wątpliwości dokument, by zlecić kontrolę.

Mikołaj Zając, prezes firmy Conperio, która zajmuje się kontrolami zwolnień lekarskich, ujawnia skalę problemu: „Rocznie przeprowadzamy 30 tysięcy takich kontroli, z czego aż w jednej trzeciej wykrywamy nieprawidłowości”.

Nowe przepisy już w przygotowaniu

Portal rmf24.pl informuje, iż projekt nowelizacji po konsultacjach trafi do Sejmu i Senatu. Nowe przepisy mają na celu uszczelnienie systemu i zapewnienie, iż zasiłki trafią wyłącznie do osób, którym faktycznie się należą.

Celem zaostrzenia przepisów jest ograniczenie nadużyć i wyłudzeń świadczeń. Kontrole mają być prowadzone z poszanowaniem prywatności i zdrowia domowników, ale ich zakres znacznie się rozszerza.

ZUS zakwestionuje prawo do zasiłku jeżeli w domu była osoba zdolna do opieki, nieobjęta wyłączeniami, lub stwierdzi, iż opieka sprawowana przez domownika korzystającego z zasiłku była niewłaściwa.

Co możesz zrobić, żeby się zabezpieczyć?

Krok pierwszy: dbaj o prawdziwość oświadczeń. Nigdy nie składaj fałszywych oświadczeń o składzie gospodarstwa domowego. ZUS będzie to szczegółowo weryfikować, a kłamstwo może kosztować Cię nie tylko zwrot zasiłku, ale także dodatkowe kary.

Krok drugi: dokumentuj wszystkie wyjścia z domu. jeżeli musisz wyjść podczas zwolnienia (wizyta lekarska, apteka, rehabilitacja), zachowuj dowody takich wizyt. To może uratować Cię przed zarzutami o niewłaściwe wykorzystanie L4.

Krok trzeci: informuj ZUS o zmianach. jeżeli sytuacja w Twoim domu się zmienia (ktoś się wprowadza lub wyprowadza), niezwłocznie powiadom ZUS. Lepiej być proaktywnym niż zostać przyłapanym na niezgodności.

Krok czwarty: znaj swoje prawa. Portal inewi.pl przypomina, iż kontroler nie powinien wymagać od osoby ubezpieczonej udzielania szczegółowych informacji o stanie zdrowia czy przyczynach niezdolności do pracy.

Krok piąty: reaguj na wezwania. jeżeli otrzymasz pismo z ZUS z prośbą o wyjaśnienia, odpowiedz w wyznaczonym terminie. Brak reakcji może być interpretowany jako przyznanie się do winy.

Czy można się odwołać od decyzji ZUS?

Tak, decyzje ZUS można zaskarżać do sądu. Portal money.pl opisuje przypadek, gdy sąd cofnął decyzję ZUS i przywrócił prawo do zasiłku. Jednak walka z ZUS-em kosztuje czas, nerwy i często też pieniądze na prawnika.

Warto pamiętać, iż prawo jest po stronie osób, które rzeczywiście potrzebują pomocy i korzystają ze świadczeń zgodnie z przeznaczeniem. Problem dotyczy tych, którzy próbują oszukać system.

Portal ngo.pl wyjaśnia, iż kontrola może być wykonywana także w mieszkaniu stanowiącym siedzibę organizacji. ZUS ma szerokie uprawnienia i może sprawdzać dokumenty wszędzie tam, gdzie prowadzona jest działalność.

Pamiętaj: nowe uprawnienia ZUS to nie żarty. Kontrolerzy mogą pojawić się w każdej chwili, sprawdzić każdy szczegół Twojego życia i cofnąć świadczenia za najmniejsze nieprawidłowości. Lepiej być przygotowanym niż stracić pieniądze.