Większą rolę w resocjalizacji młodzieży powinny pełnić rodziny

7 godzin temu

– Co roku kilkanaście tys. dzieci w Polsce odpowiada przed sądami rodzinnymi w związku z przejawami demoralizacji albo z popełnieniem czynu karalnego, czyli np. kiedy coś ukradną albo spowodują rozbój, pobicie.

Te dzieci odpowiadają przed sądami rodzinnymi, a następnie mogą trafić do miejsc detencji takich jak młodzieżowe ośrodki wychowawcze czy zakłady poprawcze, większość z nich odpowiada po prostu przed kuratorami – mówi agencji Newseria Biznes Marcin Wolny, adwokat z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka (HFPC).

Środki wobec nieletnich mają inny cel niż środki karne wobec dorosłych

– Połowa chłopców, którzy wychodzą z zakładów poprawczych, młodzieżowych ośrodków wychowawczych, ponownie dopuszcza się jakiegoś czynu zabronionego – dodaje Marcin Wolny. Zdaniem ekspertów najważniejsze jest szybsze reagowanie na pierwsze symptomy zatargu z prawem i szersze wsparcie rodzin, aby faktycznie pełniły podstawową rolę wychowawczą. O zmiany w przepisach i systemie apeluje także Rzeczniczka Praw Dziecka.

Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę przypomina, iż środki stosowane wobec nieletniego mają inny cel niż środki karne wobec dorosłych. Ich działanie skierowane jest przede wszystkim na wychowanie nieletniego, a nie jego ukaranie. W sprawach nieletnich stosuje się środki wychowawcze oraz środki poprawcze w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym, ale też np. nadzór organizacji czy kuratora, a także odpowiedzialność nałożona na rodziców. Pozbawienie nieletniego wolności jest środkiem ostatecznym.

Wysoki odsetek b. wychowanków zakładów poprawczych wraca na drogę przestępstwa

– Te dzieci, które trafiają do miejsc detencji, mogą tam przebywać sześć–siedem lat, wychodzą i tak naprawdę nie mają żadnej świadomości na temat tego, jak się powinny zachowywać. Polskie państwo wydaje na utrzymanie w miejscach detencji kilkanaście tysięcy złotych miesięcznie na każdego takiego chłopca lub dziewczynkę, po czym daje im, za przeproszeniem, ochłapy w postaci pomocy reintegracyjnej, które nie pozwalają im się urządzić na wolności, wejść w dorosłe życie w odpowiedni sposób – ocenia adwokat HFPC.

Już przygotowany dekadę temu raport z monitoringu placówek dla nieletnich Helsińskiej Fundacji praw Człowieka „Dzieci” wskazuje, iż brak wystarczającego systemu opieki następczej w rzeczywistości prowadzi do marnowania środków przeznaczanych na resocjalizację nieletnich. Również Najwyższa Izba Kontroli w 2009 r. alarmowała, iż brak spójnego systemu resocjalizacji nieletnich oraz nieprawidłowości stwierdzone w funkcjonowaniu zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich sprawiają, iż pomimo wysokich wydatków ponoszonych ze środków publicznych efekty działań resocjalizacyjnych w tych placówkach nie są zadowalające. Świadczy o tym m.in. wysoki odsetek byłych wychowanków zakładów poprawczych, którzy powrócili na drogę przestępstwa.

Największa i najmniejsza powrotność do przestępstwa

Jak wynika z analizy Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości „Efektywność środków izolacyjnych orzekanych wobec nieletnich”, po 5 latach od orzeczenia w okresie nieletniości prawomocnego środka izolacyjnego blisko 45% figurowało w Krajowym Rejestrze Karnym. Oznacza to, iż niemal co 2. powrócił do przestępstwa. Powrotność ta mierzona była zarówno popełnieniem przestępstwa w dorosłości, jak i kolejnym prawomocnym osądzeniem w okresie nieletniości. Jak wskazuje autorka dr Justyna Włodarczyk-Madejska, największą powrotność, bo sięgającą 52%, zanotowano w grupie nieletnich, co do których sąd orzekł umieszczenie w zakładzie poprawczym w formie bezwzględnej. Najmniejsza powrotność charakteryzuje osoby, wobec których sąd zastosował izolacyjny środek wychowawczy lub zawiesił wykonanie środka poprawczego (po ok. 39%).

Z kolei Najwyższa Izba Kontroli w raporcie „Działalność resocjalizacyjna młodzieżowych ośrodków wychowawczych” wskazuje, iż spośród badanej grupy ponad 400 nieletnich, którzy w latach 2012–2016 opuścili MOW-y, 30 proc. ponownie wchodziło w konflikt z prawem. Dla grupy osób opuszczających zakłady poprawcze ten odsetek wynosi powyżej 45%.

Szkoła generalnie wypycha osoby, które sprawiają problem, a nie stara się im pomóc

– Na pewno są bardzo różne czynniki, które powodują, iż dzieci wchodzą na drogę konfliktu z prawem. Jest coś takiego jak presja rówieśnicza, a więc chęć zaimponowania kolegom, i po to się popełnia określone czyny. Jest brak odpowiednich wzorców w rodzinie, w końcu brak wychowawczej roli szkoły, czyli szkoła generalnie wypycha te osoby, które sprawiają problem, a nie stara się im pomóc i zapewnić odpowiednią relację na linii sąd – rodzina – szkoła – ośrodek pomocy społecznej – tłumaczy Marcin Wolny.

– Musimy przede wszystkim zmienić ten system pod kątem filozofii. Nie możemy czekać na przypadki sytuacji, w której dziecko naruszy porządek prawny, musimy reagować już na pierwsze symptomy. Musimy bliżej współpracować z rodzinami i dawać im należyte wsparcie po to, żeby one odgrywały swoją podstawową rolę wychowawczą względem tych dzieci.