Sprzedawca może odmówić przyjęcia Twoich pieniędzy w czterech sytuacjach. Jedna z nich zdarza się codziennie

Gotówka to prawny środek płatniczy w Polsce, ale prawo przewiduje cztery wyjątki. Jeden z nich może zaskoczyć każdego, kto kupuje za drobne bez odpowiedniej kwoty.

Fot. Shutterstock

Większość Polaków płaci już kartą lub telefonem, ale wielu przez cały czas woli banknoty i monety. Banknoty i monety NBP to oficjalny środek płatniczy w Polsce, więc masz prawo zapłacić nimi za zakupy. Sprzedawca musi je przyjąć, a odmowa może skutkować karą. Jednak polskie prawo przewiduje cztery sytuacje, w których przedsiębiorca może legalnie odmówić przyjęcia gotówki.

Zakupy przez internet wykluczają fizyczne pieniądze

Pierwszy wyjątek jest oczywisty – sklepy internetowe mogą ograniczyć płatności wyłącznie do form elektronicznych. Trudno przecież wsadzić banknoty do komputera. Zdecydowana większość polskich e-sklepów przyjmuje tylko karty, przelewy bankowe, BLIK czy portfele cyfrowe typu PayPal.

Niektóre sklepy oferują płatność gotówką przy odbiorze towaru przez kuriera, ale to już ich dobrowolne rozwiązanie biznesowe, a nie prawny obowiązek. Przedsiębiorca prowadzący sprzedaż online może swobodnie decydować, czy chce oferować taką opcję, czy ograniczy się do płatności przed wysyłką.

Automaty i samoobsługa bez gotówkowego przymusu

Drugi wyjątek dotyczy automatów sprzedażowych i kas samoobsługowych. Właściciel ma pełne prawo zdecydować, iż jego biletomaty, maszyny vendingowe z napojami czy kasy w supermarkecie przyjmują tylko płatności bezgotówkowe.

Część automatów jest wyposażona w systemy przyjmujące banknoty i monety, które potrafią wydać resztę. Ale instalacja takich mechanizmów nie jest obowiązkowa. Właściciele często rezygnują z gotówki ze względu na niższe koszty obsługi i mniejsze ryzyko awarii czy kradzieży. jeżeli w sklepie są tylko kasy samoobsługowe, sprzedawca może zrezygnować z przyjmowania gotówki.

Imprezy masowe stawiają na bezpieczeństwo

Organizator koncertu, festiwalu czy meczu może ustalić w regulaminie, iż wszystkie płatności realizowane są wyłącznie bezgotówkowo. najważniejszy warunek – musi wcześniej poinformować o tym uczestników i wyraźnie zaznaczyć to przy sprzedaży biletów.

To rozwiązanie zyskuje na popularności wśród organizatorów dużych wydarzeń. Eliminacja gotówki znacznie przyspiesza obsługę w kolejkach do barów czy stoisk z gadżetami, zmniejsza ryzyko kradzieży i ułatwia rozliczenia. Wiele festiwali wprowadza specjalne bransoletki płatnicze, które uczestnicy doładowują na początku imprezy.

Najczęstszy problem – brak reszty u sprzedawcy

Czwarty wyjątek zdarza się najczęściej w codziennym życiu i może zaskoczyć każdego. Sprzedawca może odmówić sprzedaży i anulować transakcję, jeżeli nie ma odpowiedniej reszty do wydania. Polskie prawo jest w tej kwestii jasne – kupując za gotówkę powinieneś przygotować odpowiednią kwotę. Sprzedawca wydaje resztę tylko wtedy, gdy faktycznie ją posiada.

Jeśli chcesz kupić bułkę za 2 złote, płacąc banknotem 100 złotych, a sprzedawca nie ma 98 złotych reszty – może legalnie odmówić sprzedaży. Problem szczególnie często występuje w małych sklepach osiedlowych, na targowiskach czy w punktach gastronomicznych. Nasila się rano, gdy sprzedawcy rozpoczynają dzień z minimalną ilością drobnych w kasie.

Wielu przedsiębiorców celowo ogranicza gotówkę w kasie ze względów bezpieczeństwa, co prowadzi do sytuacji, gdy nie mogą obsłużyć klientów płacących wysokimi nominałami za tanie produkty. Dlatego warto mieć przy sobie drobne, szczególnie robiąc zakupy w mniejszych sklepach.

Konsekwencje bezprawnej odmowy

Jeśli sprzedawca bezprawnie odmawia przyjęcia gotówki poza opisanymi czterema przypadkami, można go zgłosić odpowiednim organom. Grozi mu kara na podstawie artykułu 135 Kodeksu wykroczeń oraz sankcje z przepisów o ochronie konsumentów.

W praktyce większość konfliktów można rozwiązać na miejscu. Wystarczy uprzejmie przypomnieć sprzedawcy, iż gotówka to prawny środek płatniczy i ma obowiązek ją przyjąć. jeżeli to nie pomaga, można poprosić o kierownika lub zagrozić formalnym zgłoszeniem sprawy. Większość menedżerów zna przepisy i nie chce problemów z kontrolą.

Co czeka gotówkę w przyszłości

Planowane przepisy unijne sugerują dalsze ograniczenia dla tradycyjnych płatności. Przewidują niższe limity gotówkowych transakcji i obowiązek identyfikacji przy większych kwotach. Celem ma być walka z praniem pieniędzy i poprawie bezpieczeństwa finansowego.

Z drugiej strony, gotówka zapewnia prywatność i anonimowość transakcji, której nie oferują płatności elektroniczne. Nie każdy chce, żeby bank śledził wszystkie jego zakupy czy nawyki konsumenckie. To ważne prawo, które warto chronić.

Na razie możesz swobodnie płacić banknotami i monetami w większości miejsc w Polsce. Pamiętaj tylko o czterech wyjątkach i przygotuj odpowiednie nominały, żeby nie zostać z pustymi rękami przy kasie.

Źródła: Kodeks wykroczeń art. 135, przepisy o ochronie konsumentów, regulacje Narodowego Banku Polski