Pokażesz dowód przy kasie. Kupisz lodówkę i trafisz do specjalnej kartoteki. Tak będzie już za dwa lata

Wyobraź sobie sytuację: idziesz do salonu meblowego, widzisz idealną sofę za 14 tysięcy złotych i chcesz zapłacić gotówką. Sprzedawca poprosi Cię o dowód osobisty, przepisze dane, a wieczorem wyśle raport z Twoim imieniem, nazwiskiem i PESEL-em do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Twój zakup trafi do bazy danych, którą analizują algorytmy szukające „podejrzanych zachowań konsumenckich”.

Fot. Warszawa w Pigułce

To nie science fiction, tylko rzeczywistość, która czeka nas za niecałe dwa lata. Kupisz za gotówkę używany samochód od znajomego? Państwo o tym wie. Zapłacisz gotówką za remont kuchni? Twoje dane lądują w systemie. Od 2027 roku w Polsce każda płatność gotówkowa powyżej 13 tysięcy złotych oznacza automatyczne zgłoszenie do organów kontrolnych. To największa rewolucja w systemie płatności od wprowadzenia euro.

Francuzi już płacą maksymalnie 1000 euro gotówką

Polska nie będzie pionierem w ograniczaniu gotówki. We Francji maksymalny limit płatności gotówkowej to już tylko 1000 euro – mniej niż koszt przeciętnego telefonu czy remontu łazienki. Hiszpanie mogą zapłacić gotówką maksymalnie 2500 euro, a Grecy zaledwie 500 euro.

Nowe unijne przepisy wprowadzą limit 10 tysięcy euro (około 43 tysięcy złotych) jako maksimum, ale każdy kraj może ten próg obniżyć. Portal Money.pl informuje, iż Polska prawdopodobnie zastosuje niższe limity – już teraz przedsiębiorcy nie mogą płacić sobie gotówką powyżej 15 tysięcy złotych.

Minister finansów Andrzej Domański nie potrafił odpowiedzieć dziennikarzom, jaki dokładnie limit będzie obowiązywał w Polsce. To może oznaczać, iż rząd rozważa znacznie niższe progi niż unijne maksimum.

Twoja kartoteka wydatków będzie pełniejsza niż w PRL-u

Każda większa transakcja gotówkowa zostanie odnotowana w centralnej bazie danych. GIIF – Generalny Inspektor Informacji Finansowej – będzie otrzymywał szczegółowe raporty o każdym Polaku, który zapłaci gotówką powyżej 3 tysięcy euro (około 13 tysięcy złotych).

W raporcie znajdą się: Twoje imię, nazwisko, PESEL, adres, kwota zakupu, nazwa sklepu, data transakcji i rodzaj towaru. Algorytmy będą analizować Twoje wzorce zakupowe, porównywać je z dochodami i szukać „anomalii”.

Kiedyś Służba Bezpieczeństwa gromadziła informacje o obywatelach dzięki donosicieli. Dziś wystarczy pójść do sklepu z portfelem pełnym gotówki – sprzedawca sam wyśle raport do organów państwowych.

Bankomaty znikają z ulic polskich miast

Przygotowania do końca gotówki już trwają. Liczba bankomatów w Polsce systematycznie maleje, a te które pozostają, oferują coraz niższe limity wypłat. Euronet ograniczył jednorazową wypłatę do 800 złotych, Planet Cash do 1000 złotych.

Jednocześnie banki podnoszą prowizje za wypłaty gotówki. Portal Semper Paratus informuje, iż niektóre banki pobierają choćby 8% prowizji od wypłacanej kwoty. Wypłata 5000 złotych kosztuje dodatkowe 400 złotych – tyle, ile można zarobić w dwa dni pracy za minimalną krajową.

To nie przypadek. Banki systematycznie zmuszają klientów do rezygnacji z gotówki, przygotowując grunt pod wprowadzenie cyfrowego euro – waluty, w której każda transakcja będzie w 100% kontrolowana przez państwo.

Grzywny jak za kradzież w supermarkecie

Za nieprzestrzeganie nowych przepisów przewidziane są surowe kary finansowe. W Belgii grzywna może wynieść od 250 do 225 tysięcy euro – więcej niż zarabia przeciętny Polak przez całe życie. W Czechach przedsiębiorca zapłaci do 5 milionów koron (około 850 tysięcy złotych) grzywny za przyjęcie zbyt dużej kwoty gotówki.

Portal Poradnik Przedsiębiorcy ostrzega, iż polskie kary prawdopodobnie będą równie dotkliwe. Przedsiębiorca, który przyjmie płatność gotówkową powyżej limitu, nie tylko zapłaci grzywnę, ale także straci prawo do zaliczenia tego wydatku do kosztów podatkowych.

Nawet zwykły obywatel może zostać ukarany – jeżeli spróbuje zapłacić gotówką powyżej dozwolonego limitu, grozi mu grzywna porównywalna z karą za kradzież w supermarkecie.

Rząd twierdzi, iż walczy z terrorystami

Oficjalnie nowe przepisy mają służyć „walce z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu”. Urzędnicy w Brukseli twierdzą, iż ograniczenie gotówki utrudni działalność przestępczą i zwiększy wpływy podatkowe.

W praktyce przepisy uderzą głównie w zwykłych obywateli, którzy cenią sobie prywatność finansową. Terroryści i przestępcy od lat korzystają z kryptowalut, hawali i innych nieformalnych systemów transferu pieniędzy. Ograniczenia gotówkowe ich nie zatrzymają.

Portal Infor.pl wskazuje na prawdziwy cel: przygotowanie do wprowadzenia cyfrowego euro. Gdy wszystkie transakcje przejdą do systemu elektronicznego, władze będą mogły w czasie rzeczywistym kontrolować każdy wydatek obywateli – od zakupu chleba po opłacenie meczu piłki nożnej.

Co to oznacza dla Ciebie?

Jeśli cenisz prywatność finansową, zostały Ci niecałe dwa lata na korzystanie z gotówki bez inwigilacji. Po 2027 roku każdy większy zakup gotówkowy będzie odnotowany w kartotece państwowej.

Kupno używanego samochodu za 15 tysięcy złotych? Twoje dane trafią do GIIF. Remont łazienki za 20 tysięcy? Państwo będzie to wiedziało. choćby zakup lodówki czy pralki może oznaczać wpis do centralnej bazy danych o Twoich wydatkach.

Jeśli prowadzisz działalność gospodarczą, przygotuj się na dodatkowe obowiązki biurokratyczne. Będziesz musiał sprawdzać dowody osobiste klientów, wypełniać formularze zgłoszeniowe i wysyłać raporty do organów kontrolnych. Koszt dostosowania może wynieść kilka tysięcy złotych, ale koszt nieprzestrzegania – kilkaset tysięcy.

Jeśli planujesz większe zakupy, rozważ dokonanie ich przed 2027 rokiem. Później będzie to oznaczało automatyczne umieszczenie w kartotece państwowej i analizę Twoich wydatków przez rządowe algorytmy.

Wyjątki istnieją, ale na jak długo?

Nowe przepisy przewidują kilka wyjątków. Transakcje między osobami prywatnymi – jak sprzedaż samochodu sąsiadowi – prawdopodobnie pozostaną poza systemem kontroli. Kluby sportowe otrzymały odroczenie do 2029 roku.

Jednak eksperci spodziewają się stopniowego ograniczania tych wyjątków. Portal INNPoland ostrzega, iż to tylko pierwsze kroki w kierunku całkowitej eliminacji gotówki z obiegu.

Za kilka lat może się okazać, iż choćby transakcje prywatne będą wymagały zgłaszania do organów kontrolnych. Precedens już istnieje – w niektórych krajach każda transakcja powyżej określonej kwoty, niezależnie od formy, musi być zgłoszona do urzędów skarbowych.

Praktyczne rady na ostatnie miesiące wolności

Wykorzystaj pozostały czas. jeżeli planujesz większe wydatki – remont, wymianę mebli, zakup sprzętu – rozważ ich realizację przed 2027 rokiem. To ostatni moment na dokonywanie anonimowych transakcji gotówkowych.

Przygotuj się na nową rzeczywistość. Już dziś warto przyzwyczajać się do płatności elektronicznych i gromadzić dokumentację wszystkich większych wydatków. W przyszłości każda niewytłumaczalna transakcja może wzbudzić podejrzenia organów kontrolnych.

Rozważ alternatywne formy przechowywania wartości. Kryptowaluty, choć kontrolowane przez giełdy, przez cały czas oferują większą prywatność niż tradycyjny system bankowy. Transakcje barterowe czy wymiana usług mogą pozostać poza systemem kontroli państwowej.

Koniec epoki finansowej prywatności

Nowe przepisy oznaczają fundamentalną zmianę w relacjach między obywatelami a państwem. Po raz pierwszy w historii władze będą miały dostęp do szczegółowych danych o wydatkach praktycznie każdego obywatela.

System, w którym każda większa transakcja jest monitorowana i analizowana przez algorytmy, oznacza koniec finansowej prywatności. Państwo będzie wiedziało nie tylko ile zarabiasz, ale też na co wydajesz każdy grosz.

Portal Warszawa w Pigułce postawił pytanie, na które każdy musi odpowiedzieć sam: czy jesteś gotowy na świat, w którym każdy wydatek jest znany rządowi? jeżeli nie – wykorzystaj pozostały czas mądrze. To może być ostatnia okazja na zachowanie choćby odrobiny finansowej wolności.