Palce na miejscu zbrodni

Z młodszym inspektorem Ryszardem Ziemeckim, naczelnikiem Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Wojewódzkiej Policji w Łodzi, rozmawia Marta Bilska

Dlaczego palce zostawiają ślad? Z czego składa się odcisk?

Ślad linii papilarnych to inaczej odwzorowanie linii papilarnych dzięki substancji potowo-tłuszczowej pokrywającej skórę. Skład substancji potowo-tłuszczowej to pot (98 procent woda), wydzielina gruczołów łojowych, rzadziej – wydzielina gruczołów potowych apokryfowych. Odcisk może być też wgłębieniem w materiale, na którym został pozostawiony, gdy mamy do czynienia z podłożem plastycznym.

Jak wygląda proces zdejmowania odcisku palca?

Stosowane są metody fizyczne, które stosuje technik kryminalistyki na miejscu zdarzenia i chemiczne – wykonywane w laboratorium. Wykorzystywane są folie daktyloskopijne i fotografia kryminalistyczna. Załączana jest metryczka z informacją o miejscu, czasie i sposobie ujawnienia śladu. Proces ujawniania i zabezpieczania, opisywany jest w protokole oględzin miejsca zdarzenia bądź w opinii kryminalistycznej.

Czy mając odciski dwóch różnych palców tej samej osoby, można ustalić, iż należą one do tego samego człowieka? Czy wszystkie odciski jednej osoby mają jakieś cechy wspólne?

Mając odciski dwóch różnych palców tej samej osoby, nie można ustalić na gruncie daktyloskopii, iż należą one do tego samego człowieka. Wszystkie odciski jednej osoby mają cechy wspólne o charakterze grupowym, które jednak nie pozwalają na identyfikację indywidualną człowieka.

W jaki sposób porównuje się odciski palców zabezpieczone na miejscu przestępstwa z odciskami w bazie?

Odciski palców zabezpieczone na miejscu przestępstwa z odciskami w bazie porównuje się dzięki narzędzia, jakim jest system AFIS (Automated Fingerprint Identyfication Systems).

Wszystkie zgromadzone odciski trafiają do bazy? Czy te, które po wyjaśnieniu sprawy okazały się bez znaczenia, są usuwane?

W bazie znajdują się tylko odciski (ślady) ze spraw, w których sprawca nie został wykryty.

Ile takich odcisków może znajdować się w bazie?

Aktualnie jest to około 6 tysięcy śladów, w sprawach dotyczących województwa łódzkiego.

Jak trwały jest odcisk palca, pewnie to zależy od powierzchni, na której został złożony i warunków atmosferycznych?

Trwałość odcisku linii papilarnych zależy od bardzo wielu zmiennych. Na pewno należy tu podkreślić rodzaj podłoża, na którym odcisk (ślad) się znajduje, warunki środowiskowe, w jakich ślad przebywa, jak też ilość i jakość substancji śladotwórczej.

Czy istnieją jakieś kategorie linii papilarnych, można je pogrupować?

Występują wzory linii papilarnych: wirowe, pętlicowe i łukowe. Jest to zagadnienie szeroko opisane w literaturze. Najpopularniejszym, występującym w ponad 60 procentach przypadków, jest wzór pętlicowy.

Istnieje jakiś sposób lub sprzęt, aby gwałtownie zlokalizować pozostawiony odcisk? Gołym okiem rzadko je widać.

Nie ma takiego sprzętu na wyposażeniu policji w naszym kraju. o ile są próby wprowadzenia na rynek tego typu urządzeń, to jak do tej pory, nie było produktu sprawdzającego się podczas kryminalistycznych oględzin miejsca zdarzenia.

Skoro linie papilarne są niepowtarzalne, to daktyloskopia sprowadza się do pobrania odcisku i przypisania go do właściciela. Czy może zdarzyć się, iż na przykład odcisk nie pasuje do osoby, która go pozostawiła?

Daktyloskopia jest stosunkowo prostą metodą identyfikacji człowieka, praktykowaną od ponad stu lat. o ile dysponujemy odciskiem (śladem) linii papilarnych nadającym się do identyfikacji i kartą daktyloskopijną, na której jest kompletny i czytelny materiał porównawczy pochodzący od osoby, która ślad pozostawiła, to identyfikacja przebiega w sposób rutynowy i kończy się wynikiem pozytywnym.

Zwykle proces szukania i pobierania odcisków palców często kojarzy nam się z filmami. Na ile film odzwierciedla rzeczywistość, czy są częste przekłamania?

Bardzo mało prawdy na temat daktyloskopii jest w filmach fabularnych, podobnie w programach popularno-naukowych, występuje tam dużo fikcji. Niech tak pozostanie. Odkrycie daktyloskopii dla potrzeb policji w drugiej połowie XIX wieku stało się przełomem w walce z przestępczością. Nie jest interesem publicznym demaskowanie narzędzia, które ma służyć ochronie obywateli, ponieważ może stracić na wartości.

Co w przypadku poparzenia, zdarcia naskórka, blizny? Również wtedy palec pozostawia ślad, który można zidentyfikować?

Tak, pozostawia ślad, który można zidentyfikować. Wymienione obrażenia nie dyskwalifikują identyfikacji daktyloskopijnej.

Czym są ślady czerwieni wargowej? I jakie są najważniejsze różnice między zdejmowaniem (porównywaniem) takich śladów, a zdejmowaniem (porównywaniem) odcisków palców?

Identyfikacja człowieka na podstawie śladu czerwieni wargowej to cheiloskopia. Ślady daktyloskopijne i cheiloskopijne ujawnia się i zabezpiecza w taki sam sposób. Nasze laboratorium nie prowadzi badań z zakresu cheiloskopii. Prowadzi je Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji dla całego kraju.

Ile indywidualnych cech można wyróżnić na takim śladzie?

Każdy fragment skóry ludzkiej posiada cechy indywidualne umożliwiające identyfikację człowieka. Ilość tych cech zależy od wielkości i czytelności zabezpieczonego śladu.

Czy filmowa „szmatka” wystarczy do zatarcia odcisków palców?

Nie mogę odpowiedzieć na to pytanie.