Narasta zagrożenie cyberprzemocą wśród młodzieży

2 tygodni temu

O zachowaniach ryzykownych wśród młodzieży „Nowe Info” rozmawia z dr. Mirosławem Rewerą, adiunktem w Instytucie Badań Edukacyjnych w Warszawie, wykładowcą Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.

„Nowe Info”: – Czym są zachowania ryzykowne?

Mirosław Rewera: – Zachowania ryzykowne budzą niepokój, wstrząsają podstawami ładu społecznego, naruszają powszechnie obowiązujące normy społeczne i godzą w uznawane wartości. Pierwotnie były one określane jako zachowania problemowe. jeżeli chodzi o dzieci i młodzież, to według Anny Dzielskiej z Instytutu Matki i Dziecka zachowania ryzykowne to takie, które zagrażają ich zdrowiu fizycznemu i psychicznemu.

Wśród tych zachowań można wskazać na takie, jak chociażby palenie tytoniu, picie napojów alkoholowych wraz z upijaniem się, zażywanie narkotyków, dopalaczy, leków i innych substancji psychoaktywnych, ucieczki z domu, wandalizm, agresję, przemoc w grupie rówieśniczej i w szkole, cyberprzemoc, eksperymentowanie z dietami, samookaleczanie się, wagary i przestępstwa różnego kalibru – od mniejszych do większych, aż do prób samobójczych.

– Jakie są przyczyny występowania takich zachowań wśród młodzieży?

– Mechanizmów powstawania zachowań ryzykownych u nastolatków jest bardzo wiele. Na ten temat są choćby pewne teorie, np. Wilsona lub Aronsona. Według tej pierwszej teorii zachowania ryzykowne kształtują się pod wpływem kultury i nie podlegają dziedziczeniu. Natomiast według drugiej są one skutkiem napięcia emocjonalnego wywołanego różnymi sytuacjami frustracyjnymi doświadczanymi przez człowieka.

Wydaje się, iż najbardziej kompleksowo ujmuje zachowania ryzykowne młodzieży teoria zachowań problemowych Richarda i Schirley Jessore’ów. Według niej zachowania ryzykowne mają znaczenie rozwojowe. Pełnią one istotną funkcję w życiu jednostki, mogą przynosić korzyści i służyć realizacji pewnych celów. Najprościej mówiąc, zachowania ryzykowne są niewłaściwymi sposobami na załatwienie bardzo ważnych spraw życiowych, których młodzi ludzie nie mogą lub nie potrafią zrealizować inaczej. o ile np. młody człowiek nie czuje się kochany w domu, uważa, iż jest mało atrakcyjny i niczym się nie wyróżnia wśród rówieśników, może próbować poprawić swoją pozycję i akceptację w grupie dzięki picia alkoholu czy sięgania po narkotyki.

– Kiedyś mówiło się, iż młodzież rozrabia z nudów. Dziś młodym ludziom atrakcji nie brakuje. Są na wyciągnięcie ręki. Może więc chodzi o brak zainteresowania ze strony dorosłych. Nie mamy dla młodych czasu, nie motywujemy ich, nie przyczyniamy się do rozwijania ich pasji. Nie rozmawiamy z nimi, nie mówimy im, jak są dla nas ważni i iż ich kochamy.

– Dzisiejszy pełny dynamiki świat konsumpcyjny sprawia, iż dorośli mają coraz mniej czasu dla swoich dzieci. Młodzi zanurzeni są w świecie wirtualnym. Nie jest to dziś trudne, wystarczy posiadać telefon z dostępem do Internetu. Dorośli wiedzą, iż nie jest to dobra tendencja, jednak przymykają na to oko, zrzucając winę za ten stan rzeczy na jakość życia w dzisiejszych czasach. Mówią np. iż „tak to już jest, żyjemy w epoce cyfrowej. Każdy, kto wystąpi przeciwko niej, zostanie zepchnięty na margines życia społecznego lub mówiąc dosadnie – zostanie z niej wykluczony”. Z drugiej strony matka i ojciec – wiedząc, iż nadmierne korzystanie z telefonu nie jest niczym dobrym – mają święty spokój i zyskują czas dla siebie. Nie muszą zajmować się swoimi pociechami, które mają swój świat w sieci, pełen różnych zdarzeń.

– Jak dalece dzisiaj zachowania ryzykowne przenoszą się do sieci internetowej? Czy nie są w ten sposób groźniejsze? Mają przecież większy zasięg, a więc ich negatywne skutki w tzw. realu mogą być większe.

– Z badań PISA (Programme for International Student Assessment – Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów) przeprowadzonych w 2022 roku w 81 krajach i regionach OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju skupiająca wysoko rozwinięte i demokratyczne państwa – przyp. red.) wynika, iż wzrasta obecność zachowań ryzykownych w cyberprzestrzeni.

W Polsce blisko 100 proc. piętnastoletnich uczniów deklaruje posiadanie własnego telefona, a w prawie każdym domu znajduje się co najmniej jeden komputer. Polscy piętnastolatkowie częściej niż ich rówieśnicy z państw OECD deklarują korzystanie z zasobów cyfrowych w szkole do celów rozrywkowych, a rzadziej – do celów edukacyjnych. Media społecznościowe są głównym obszarem aktywności niezwiązanej z nauką.

Badania PISA 2022 dostarczają alarmujących danych dotyczących liczby godzin spędzanych przed ekranem w czasie wolnym. Polscy piętnastolatkowie poświęcają na aktywność w sieci znacznie więcej czasu niż ich rówieśnicy z państw OECD. W przeciętnym dniu wolnym co trzeci badany korzysta z urządzeń cyfrowych przez siedem godzin lub więcej. Co istotne – uczniowie z tej grupy osiągają wyraźnie niższe wyniki w testach umiejętności i są mniej zadowoleni ze swojego życia.

– Czy katalog zachowań ryzykownych poszerza się, zmienia się? Palenie papierosów czy picie alkoholu trąci od dawna myszką. Parę lat temu „nowością” były dopalacze. Czy teraz są jakieś nowe rodzaje zachowań niebezpiecznych dla zdrowia psychicznego i fizycznego młodych ludzi?

– Wachlarz zachowań ryzykownych jest szeroki i otwarty. Pojawiają się wciąż nowe, których konsekwencje jednostkowe i społeczne są tak samo zgubne jak „tradycyjnego” palenia i picia.

Ze wspomnianych już badań PISA, jak i innych badań międzynarodowych np. HBSC (Health Behaviour in School-age Children – Badania nad Zachowaniami Zdrowotnymi Młodzieży Szkolnej) wynika, iż wśród zachowań ryzykownych na czoło wysuwają się zagrożenia związane z cyberaktywnością. Korzystanie z treści świata cyfrowego odbywa się w sposób nadmierny i niekontrolowany.

Z raportu ogólnopolskiego badania uczniów „Nastolatki 3.0” wynika, iż problemem, który narasta w sieci, jest cyberprzemoc (nękanie, dręczenie, wyzywanie, wykluczanie, ośmieszanie poprzez sieć internetową). Ponad 23 proc. nastolatków doświadczyło tego rodzaju przemocy, a aż 20,5 proc. nie potrafiło albo nie chciało odpowiedzieć na to pytanie. Ponad 17 proc. uczniów potwierdziło w badaniu, iż jest odbiorcą patostreamów (wulgarnych, obscenicznych, nacechowanych przemocą widowisk internetowych nadawanych na żywo, np. na kanale YouTube).

Rozmawiał: Jarosław Jędrysik

Dzisiejsza młodzież – jej przekonania, wartości, postawy życiowe – spotyka się nierzadko z krytyką starszego pokolenia. Zarzuca się młodym ludziom, iż bywają niezorganizowani, lekkomyślni, oczekują dużo – dają mało, wykazują brak zainteresowania sprawami społecznymi, a pojęcie dobra wspólnego wykracza poza ich elementarną zdolność rozumienia rzeczywistości. Taki uogólniony opis, niezależnie od stopnia jego trafności, nie jest niczym zaskakującym w niekończącej się sztafecie pokoleń, każda bowiem wschodząca generacja wnosi ze sobą pewną dozę fermentu zaburzającego status quo.

Realizowana w ramach programu Nauka dla Społeczeństwa seria wydawnicza Współczesne Problemy Wychowania dotyka wyzwań wprawdzie stale towarzyszących młodemu człowiekowi, jednak uobecniających się dzisiaj w nowym kontekście. Tomy serii są możliwe do pobrania w formacie PDF, także dzięki kodu QR (grafika poniżej).

1 z 4