Moja córka jest hejtowana. Cyberprzemoc rówieśnicza.

„Jestem gorsza”, „zasługuję na to, co mnie spotyka”, „na nikogo nie mogę liczyć”, „wszyscy są przeciwko mnie”, „nikomu już nie mogę ufać”, „poproszenie o pomoc tylko pogorszy moją sytuację”. jeżeli twoja córka doświadcza cyberprzemocy rówieśniczej, to bardzo prawdopodobne, iż to są właśnie jej myśli ^[1]Magazyn Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę https://issuu.com/numa.numa/docs/dajemy_dzieciom_si_____nr_6. Dowiedz się, jak reagować, gdy ten problem dotknie twojej rodziny.

Różowe końce świata to autorski cykl dziennikarki opisujący problemy psychologiczne współczesnych dziewczynek, który wskazuje, jak budować na co dzień ich odporność psychiczną. Cykl obejmuje raport na temat stanu psychicznego polskich dziewczynek, artykuły dotyczące najważniejszych problemów, z którymi mierzą się one i ich rodzice: depresja, cyberprzemoc rówieśnicza, lęk, uzależnienie od telefona czy bycie świadkinią przemocy.
Nad całym cyklem merytorycznie czuwa lek. med. Katarzyna Komendant – specjalistka psychiatrii dzieci i młodzieży, psycholożka na co dzień związana z Oddziałem Dziennym Szpitala w Józefowie (Mazowieckie Centrum Neuropsychiatrii) i Ośrodkiem Regeneracja. W zawodzie od 20 lat.

Kondycja psychiczna dziewczynek 2023

Kondycja psychiczna dziewczynek 2023

Dziewczyny doświadczają jej częściej niż chłopcy. To odzwierciedlenie zjawiska dotyczącego przemocy na całym świecie ^[2] https://www.un.org/womenwatch/daw/vaw/reports.htm#declaration. Na te statystyki wpływa też fakt, iż w relacjach dziewczynek istotne jest rozmawianie, a co za tym idzie, jeżeli pojawia się agresja słowna, to łatwo przenosi się do świata wirtualnego. Badania przeprowadzone w 2023 r. przez Amnesty International ^[3]https://www.amnesty.org.pl/badania-prawie-co-piata-mloda-dziewczyna-doswiadczyla-cyberprzemocy/ pokazują, iż w Polsce cyberprzemocy doświadczyła co piąta młoda dziewczyna.

Jak widać, zjawisko jest powszechne i wiemy już, iż pozostawia po sobie duże szkody. Niestety, rodzice, nauczyciele i same ofiary często sprawę bagatelizują, bo nie wiedzą, czym cyberprzemoc tak naprawdę jest i jak groźne ma konsekwencje. jeżeli krzywdę wyrządza kolega albo koleżanka z klasy, rzadko sprawca czy sprawczyni zostają pociągnięci do odpowiedzialności, „bo przecież między dziećmi zawsze są jakieś konflikty”, „bo tak bywa w każdej klasie, iż ktoś jest mniej lubiany”. Jednocześnie Amnesty International donosi, iż aż 70% badanych uważa, iż cyberprzemoc można stosować bezkarnie. Rodzice czy nauczyciele zwykle nie mają dostępu do tego, co dzieci robią w sieci, a świadectwo hejtu pozostaje tam na długo. Można czytać wielokrotnie obraźliwe treści na swój temat i wyobrażać sobie, kto jeszcze to przeczytał. Dlatego jest to bardziej dotkliwe niż pojedynczy akt przemocy w szkole.

Problemy z granicami

Cyberprzemoc to zjawisko stosunkowo nowe, być może dlatego tak trudno jest wytyczyć granice między nieprzyjemnymi zachowaniami a hejtem. Sami nie wiemy do końca, co jest nadużyciem, krytyką, rówieśniczą kłótnią na czacie, a co już zachowaniem przemocowym. jeżeli my mamy z tym problem, to skąd mają to wiedzieć dzieci? Ewa Dziemidowicz ^[4]https://edukacja.fdds.pl/mod/page/view.php?id=330, terapeutka i ekspertka od cyberprzemocy, wskazuje, iż granica jest jasna i jest nią intencja zrobienia komuś krzywdy. Może się ona przejawiać w różnych formach, w celowym obrażaniu, zastraszaniu, nękaniu lub szkodzeniu drugiej osobie.

Koleżanka Kingi na komunikatorze zdradziła jej tajemnicę, pisząc wszystkim z klasy, kto jest crashem (w kim jest zakochana). Dziewczyna robiła Kindze zdjęcia z ukrycia ^[5]Każda osoba ma prawo do ochrony swojego wizerunku. Oznacza to, iż nie można publikować jej zdjęć bez jej zgody, jeżeli rozpoznawalność tych osób jest zachowana. Naruszenie prawa do wizerunku … Czytaj dalej i tworzyła z nich obraźliwe memy, np. z napisem: „z taką głupią miną patrzysz na kogoś, kogo kochasz”. Memy wysyłała na klasową grupę. Wszystkie dzieci śmiały się z uczuć Kingi, ta po jakimś czasie była w tak złym stanie psychicznym, iż potrzebowała wsparcia psychologa. Mama Kingi wymusiła interwencję u dyrekcji, powołując się na statut szkoły, zorganizowała też w klasie warsztaty w klasie z przeciwdziałania przemocy. Autorka memów zmieniła szkołę, a dziś na korytarzach leżą ulotki o przeciwdziałaniu cyberprzemocy przyniesione przez mamę Kingi ^[6]Historia jednej z czytelniczek „Kosmosu” (imię zostało zmienione).

Cyberprzemoc ma na celu zastraszenie, zawstydzenie, zdenerwowanie albo choćby kontrolowanie osoby, która jest jej ofiarą. Tym, co odróżnia ją od innych form znęcania się, jest po prostu narzędzie – mogą to być aplikacje mediów społecznościowych, wiadomości tekstowe, platformy gier, pokoje rozmów, witryny czy portale online. Może mieć też przeróżne formy: rozsiewanie kłamstw i plotek, udostępnianie zawstydzających zdjęć, złośliwe wiadomości, podszywanie się pod inną osobę, rozsyłanie printscreenów czy wysyłanie wiadomości z jej telefonu. Każde z powyższych zachowań to cyberprzemoc, za którą grozi odpowiedzialność prawna ^[7]W przepisach prawnych nie funkcjonuje odrębna definicja przemocy rówieśniczej w sieci, jednak poszczególne jej formy mogą stanowić delikty prawa karnego i cywilnego. Część aktów agresji w … Czytaj dalej, negatywne skutki może mieć też wykluczanie i pomijanie w grupie rówieśniczej.

O bullyingu wśród dziewczyn i chłopaków

O bullyingu wśród dziewczyn i chłopaków

Musimy też wiedzieć, iż przemoc w cyberprzestrzeni nie jest zjawiskiem odrębnym od przemocy w „prawdziwym świecie” i często przebiega według tych samych schematów, a także może przebiegać równolegle. Co gorsza, trudniej od niej uciec. Hejt dosięga ofiarę nie tylko w szkole czy na podwórku, ale w jej telefonie, na czacie, na profilu w mediach społecznościowych – jest wszędzie tam, gdzie ona. To wszystko sprawia, iż dziecko czuje się osaczone, wydaje mu się, iż nie ma ucieczki od zaistniałej sytuacji, co wywołuje ogromny lęk. Dzieci dotknięte cyberprzemocą mówią na terapii ^[8]Z rozmowy z psychoterapeutami Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę, iż cały czas żyją w stresie, czy coś nie wycieknie dalej, do szerszej publiczności, na kolejny czat, do innej klasy, albo choćby całej szkoły, bo przecież tak łatwo jest kliknąć „przekaż dalej”.

Sprawca bywa bezwzględny właśnie przez narzędzie, z którego korzysta. „Sprawcy cyberprzemocy często nie do końca zdają sobie sprawę ze skutków swoich słów czy działań. Nie mają bezpośredniego kontaktu z ofiarą – nie widzą jej cierpienia ani reakcji takich jak łzy czy smutek, które mogłyby im uświadomić, iż ich komentarze i zachowania są raniące. W przypadku cyberprzemocy mówi się o tzw. efekcie kabiny pilota – badania pokazały, iż piloci myśliwców doświadczali o wiele mniejszych emocjonalnych konsekwencji swoich działań, pomimo tego, iż doprowadzały one do śmierci wielu osób, niż żołnierze walczący z wrogiem twarzą w twarz” – podkreśla Ewa Dziemidowicz z Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.

Narzędzia cyfrowe to właśnie taka „kabina pilota”, która powoduje, iż sprawca pozwala sobie na więcej, bo nie czuje konsekwencji swoich działań.

Świadkowie przemocy

Cyberprzemoc zawsze ma widownię. Tym się żywi – zainteresowaniem publiczności. Dlatego warto uczyć dzieci szacunku do innych i tego, żeby nie były obojętne na hejt. Łańcuch przemocy można przerwać, kiedy któryś ze świadków zareaguje. Warto uświadamiać dzieci, iż mogą to zrobić, mogą się nie zgadzać na zachowania, które krzywdzą, i iż powinny się przeciwstawiać, kiedy widzą, iż ktoś jest hejtowany. Ważne są tu asertywność, edukacja i budowanie empatii w dziecku. Przerwać hejt może też dorosły, problem w tym, iż przemoc rówieśnicza na początku jest ukrywana przed dorosłymi. To jeden z czynników, który sprawia, iż cyberprzemoc trwa długo, osacza, kwitnie w atmosferze tajemnicy.

Czerwone lampki

Wiele z nas myśli, iż ten problem nie dotyczy naszych dzieci, ale badania wskazują, iż ponad 90% ^[9]Jak wyżej młodych ludzi spotkało się z cyberprzemocą wielokrotnie. Cyberprzemoc jest jak choroba zakaźna, każdy jest na nią narażony, co więcej, nie ma szczepionki, która przed nią chroni. Możemy wzmacniać siebie i dzieci edukacją, powinniśmy też być uważni na zachowanie dzieci.

Naszą uwagę powinny zwrócić następujące sytuacje:

• nagłe usunięcie konta z mediów społecznościowych,
• zmiany nastroju, apatia i zamknięcie się w sobie, ale też wybuchowość czy nerwowość,
• zniechęcenie do wcześniej lubianych aktywności, np. sportowych czy towarzyskich,
• problemy w nauce i opór przed pójściem do szkoły,
• psychosomatyczne reakcje, takie jak bóle brzucha czy mdłości.

Alarm

Jeśli dowiesz się, iż twoja córka jest ofiarą cyberprzemocy, nie panikuj! Wykaż spokój, akceptację i empatię. Najpewniej mierzy się ona z tym problem od dawna, więc naprawdę potrzebuje teraz ogromnego wsparcia i opieki. jeżeli dowiedziałeś/łaś się o tym od niej, doceń jej zaufanie. Nie bagatelizuj problemu, nie może usłyszeć teraz, iż „nic się nie stało”, iż „wyolbrzymia”, a co najważniejsze, nie może zostać z tym sama. Wybitny kanadyjski lekarz, Gabor Maté, który od kilkudziesięciu lat zajmuje się leczeniem uzależnień, uważa, że

dzieci doznają traumy (która może mieć poważne skutki na całe życie) nie dlatego, iż ktoś je rani (bo przecież nie da się uniknąć w życiu cierpienia, trudnych sytuacji i krzywd), ale dlatego, iż zostają z cierpieniem same. Na to właśnie nie możemy pozwolić!

Nasze zadanie jako rodzica to obecność i wsparcie.

Co dalej?

Kolejną kwestią jest zakończenie znęcania się. Często dziecko opowiada nam o swoich doświadczeniach, ale nie chce, żebyśmy się mieszali, boi się, iż wyjdzie na skarżypytę i w konsekwencji doświadczy kolejnego wykluczenia. Tu jednak nie ma pola na dyskusje. Przerwanie ciągu zachowań przemocowych najczęściej wymaga działań rodziców, wychowawczyni/wychowawcy i dyrekcji.

Rozmawiaj z córką. Wbrew pozorom fakt, iż cyberprzemoc jest zjawiskiem powszechnym, może przynieść jej pewną ulgę. Uświadomienie, iż ofiarami padają choćby gwiazdy czy zawodowi sportowcy może sprawić, iż nie będzie się czuła tak bardzo samotna w swoim doświadczeniu. Iga Świątek ^[10]https://www.wprost.pl/magazyn/11168101/iga-swiatek-dla-wprost-hejt-dosiega-mojej-rodziny-slabe-jest-to-ze-sportowcy-sa-zawlaszczani-przez-kibicow.html opowiadała w wywiadach, iż doświadcza hejtu po każdej tenisowej porażce. Selena Gomez ^[11]https://tvn24.pl/kultura-i-styl/selena-gomez-odpowiada-osobom-krytykujacym-jej-wyglad-6635766, która też jest ofiarą cyberprzemocy, w czasie konferencji prasowej na festiwalu filmowym w Cannes tak podsumowała to zjawisko: „Social media mają straszny wpływ na moje pokolenie. Patrzę na te wszystkie dziewczyny, jak bardzo są obciążone psychicznie, muszą się mierzyć z hejtem”. Uświadomienie córce, iż gwiazdy też były na jej miejscu, może rzucić inne światło na sytuację.

Warto zaznaczyć, iż powszechność nie jest żadnym usprawiedliwieniem dla przemocy. Tym bardziej iż terapeuci wskazują, iż często te osoby, które doświadczyły hejtu, same stają się hejterami. Tak działa mechanizm obronny dziecka, które doświadczyło przemocy i sobie z nią nie poradziło, bo nie dostało wsparcia dorosłych. Niechęć przed byciem ofiarą powoduje zachowania przemocowe. Dlatego cyberprzemoc może mieć długofalowe i negatywne skutki dla całego społeczeństwa i kolejnych pokoleń.

Aby „wyjść z kabiny pilota”, dziecko może wspólnie z rodzicami ponownie zrobić mema, ale tym razem z własnym zdjęciem. Warto zapytać, jak by się czuło w takiej sytuacji. Czy wypowiedziałoby na głos te słowa? Czy chciałoby je usłyszeć publicznie od kogoś znajomego? A jeżeli nie, to dlaczego?

Skutki cyberprzemocy

Lęk, brak pewności siebie i wiary w swoje możliwości, trudności w nawiązywaniu relacji i podejmowaniu wyzwań w życiu z obawy przed krytyką i negatywną oceną. Zaburzenia lękowe i depresyjne u dzieci. Przytłoczenie, przygnębienie, niepokój, ale też reakcje fizyczne ^[12]https://www.positiveaction.net/cyberbullying-prevention, takie jak utrata snu, napięciowe bóle głowy, bóle brzucha wywołane stresem. Młodzi ludzie, którzy doświadczyli cyberprzemocy są też dwukrotnie bardziej narażeni na samookaleczenie i próby samobójcze niż ich rówieśnicy. Sprawcy cyberprzemocy też są bardziej podatni na samobójstwa ^[13]Za dr Carol Gerber Allred, twórczyni programu Pozytywnego Działania, który działa od 50 lat i wspiera ofiary przemocy w USA, https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED461685.pdf. Życiowo każda strona traci.

Zdrowe nawyki ^[14]W oparciu o zasady antyhejtowania stworzone przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, które warto wyrobić w córce:

• Zgłaszaj hejt ^[15]Zgłoś incydent: https://incydent.cert.pl/#!/lang=pl i mowę nienawiści administratorowi strony (to oni mogą pociągnąć do odpowiedzialności użytkownika dodającego bezprawne treści, bo według prawa zarówno administrator, jak i hejtujący są za to odpowiedzialni ^[16]Administrator, o ile dowie się, iż doszło do hejtu, stąd ważne są zgłoszenia.).
• Zastanów się, zanim odpowiesz na hejterski komentarz. jeżeli bardzo się złościsz i chcesz sobie ulżyć, to napisz odpowiedź, ale nie wysyłaj jej (to trochę jak bicie pięściami w poduszkę – może rozładować napięcie i chęć gwałtownej reakcji).
• Pamiętaj, iż odpowiadając agresją na agresję, tylko prowokujesz sprawcę przemocy.
• Nie lajkuj i nie udostępniaj hejterskich komentarzy.
• Nigdy nie rezygnuj z tego, co myślisz i mówisz, ze względu na hejterów.
• Dbaj o prywatność swoich danych osobowych – chroń swoje hasła i loginy.
• Nie wymieniaj się telefonami komórkowymi z kolegami.
• Pamiętaj o wylogowywaniu się z komputerów publicznych/klasowych.

Nie da się uchronić dzieci przed życiem w świecie technologii. Sieć jest już nie tylko narzędziem, ale środowiskiem ich życia. To, co powinniśmy zrobić, to zdecydowanie reagować, gdy dzieje się tam przemoc. W imię bezpieczeństwa dzieci, nie oglądajmy się na zasadę dyskrecji czy poufności. Sytuacja cyberprzemocy nie rozwiąże się sama. Naszą zdecydowaną reakcją nie tylko przerywamy ciąg przemocy i zapewniamy dziecku bezpieczeństwo, ale też uczymy je sprawczości. I właśnie takie lekcje są najcenniejsze.

Pomóż nam wydawać „Kosmos dla dziewczynek” – pismo, które dla mnóstwa dziewczynek jest prawdziwym skarbem!

Pomóż nam wydawać „Kosmos dla dziewczynek” – pismo, które dla mnóstwa dziewczynek jest prawdziwym skarbem!

UWAGA:

Jeżeli nie możesz poradzić sobie z hejtem, a nie masz wokół siebie osoby dorosłej, którą możesz poprosić o pomoc, zadzwoń: 116 111 ^[17]https://116111.pl/
Akty internetowej agresji, takie jak: zniesławienie, naruszenie wizerunku, stalking, podszywanie się pod kogoś, groźby czy włamania, naruszają w tej chwili obowiązujące prawo i są uznawane za przestępstwo lub wykroczenie. Ważne jest zabezpieczanie dowodów cyberprzemocy. Ściganie sprawcy następuje po złożeniu wniosku przez osobę pokrzywdzoną na policję.

Materiały edukacyjne dla rodziców i dzieci:

• film: https://www.youtube.com/embed/l9WN9dqNTdY
• dla nauczycieli – program IMPACT: https://edukacja.fdds.pl/course/view.php?id=351
• dla nauczycieli scenariusz zajęć: https://edukacja.fdds.pl/course/view.php?id=357, https://edukacja.fdds.pl/course/view.php?id=429
• książka i słuchowisko dla młodszych dzieci pt. Jest nas więcej https://sieciaki.pl/sluchowisko
• książka dla młodzieży i rodziców: Eve Ainsworth, 7 dni, Zielona Sowa
• film: https://www.youtube.com/embed/7ci0dO3r6TU
• poradnik: https://cyberprofilaktyka.pl/publikacje/Poradnik_cyberprzemoc_www.pdf
• artykuł: https://www.positiveaction.net/blog/ways-to-prevent-bullying-in-schools
• artykuł: https://www.apa.org/topics/bullying/prevent
• projekt edukacyjny: https://fundacjauniqa.pl/programy/masz-moc-na-hejt/
• program Safer Internet www.saferinternet.pl
• strona kampanii „Nie zagub dziecka w sieci” www.gov.pl/niezagubdzieckawsieci
• Dyżurnet.pl www.dyzurnet.pl
• Cybernauci www.cybernauci.edu.pl
• Cyfrowobezbezpieczni www.cyfrowobezpieczni.pl
• poradnik: https://fundacja.orange.pl/files/user_files/user_upload/blog/twoje_dziecko_bezpieczne_w_sieci.pdf