Historia, która stoi za Świętem Smoczych Łodzi

1 rok temu

Piątego dnia piątego miesiąca chińskiego kalendarza księżycowo – słonecznego, obchodzone jest uroczyście DuanWuJie (chin. 端午节), Święto Smoczych Łodzi, inaczej zwane Świętem Podwójnych Piątek.

W tym roku przypadało ono 22 czerwca i oznaczało trzy dni wolne od pracy (święto oficjalne, wpisane do kalendarza dni wolnych od pracy – taki kalendarz ogłaszany jest w Chinach tuż przed Nowym Rokiem, 1 stycznia).

Święto Smoczych Łodzi w 2009 roku zostało wpisane na listę Światowego Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Jest dniem upamiętnienia życia i śmierci słynnego uczonego oraz poety Qu Yuana (chin. 屈原) żyjącego w latach 340-278 przed naszą erą, w okresie Walczących Królestw (chin. 战国) Wschodniej Dynastii Zhou (chin. 东周列国, lata 403-221 r. p.n.e.). To czas funkcjonowania siedmiu królestw, które konkurowały, handlowały, ale również walczyły ze sobą.

Qu Yuan sprawował wysokie funkcje na dworze władcy królestwa Chu. Był sławny już za swojego życia. Ceniono niezwykle wysoko jego poezje. W historii Chin zapisał się jako pierwszy poeta znany z imienia i nazwiska.

Qu był gorącym patriotą, który będąc osobistym doradcą króla, działał na rzecz zjednoczenia królestw. Jednocześnie przeciwny był przymierzu z królestwem Qin (chin. 秦国). Zazdrośni o jego wpływy dworzanie uknuli spisek, który miał na celu zniechęcić władcę do Qu Yuana i w konsekwencji spowodować jego wygnanie z kraju.

Król dał się wciągnąć dworzanom w spisek, niepomny na zasługi zaufanego doradcy i sprzymierzeńca nie usłuchał dobrych rad Qu mogących ochronić kraj przed zagrożeniem i skazał go na banicję w 306 p.n.e. Była to kara za domniemana zdradę Qu.

Wygnany Qu tułał się na wygnaniu przez 28 lat, nie znajdując ani spokoju, ani nowego miejsca na świecie, tworzył w tym czasie intensywnie.

W 278 r.p.n.e. do Qu Yuana dotarła wieść o zdobyciu stolicy królestwa Chu, miasta Ying (chin. 郢) przez wojska królestwa Qin (które zresztą później podbiło wszystkie walczące królestwa i doprowadziło w 221 r. p.n.e. do zjednoczenia Chin). Było to dokładnie piątego dnia, piątego miesiąca tradycyjnego kalendarza chińskiego.

Qu Yuan, jak chce tradycja, napisał poemat „Opłakując Ying” (chin. 哀郢), a następnie nie widząc innego wyjścia, w proteście przeciw wydarzeniom w jego ojczyźnie, przeciw korupcji i niesprawiedliwości, powziął dramatyczną decyzję, by odebrać sobie życie. Rzucił się do rzeki MiLuo (chin. 汨罗) przepływającej przez południowo-wschodnią prowincję HuNan (chin. 湖南). Zdarzenie nie uszło uwadze miejscowych wieśniaków, którzy niezwykle szanowali i lubili nieszczęśliwego Qu za jego cnoty, poświęcenie i oddanie. Natychmiast wypłynęli łodziami na ratunek. Ale na próżno. Nurt rzeki porwał ciało Qu Yuana, poeta utonął. Wieśniacy jeszcze przez kilka dni poszukiwali ciała Qu pływając łodziami wzdłuż brzegów rzeki. Podczas poszukiwań czyniono wiele hałasu, krzycząc, bijąc w bębny i uderzając z całej siły wiosłami o fale, aby odstraszyć potwory wodne, które wedle lokalnych wierzeń miały pożerać ciała topielców. By odwrócić uwagę ryb od ciała Qu poszukujący go ludzie zaczęli wrzucać do wody kulki z gotowanego kleistego ryżu. Wedle jednej z legend kulki ryżowe, które w tej chwili owija się w liście bambusa i nadaje kształt piramidki, stanowią formę ofiary za duszę poety, są też sposobem przebłagania rzecznych potworów, aby oddały ciało Qu Yuana.

Poszukiwania okazały się bezskuteczne. Ale nie zapomniano o samym Qu. Od tego czasu najpierw w HuNan, potem w całych Chinach, a dziś wszędzie tam, gdzie mieszkają Chińczycy piątego dnia piątego miesiąca roku w kalendarzu księżycowo-słonecznym realizowane są wyścigi smoczych łodzi (chin. 龙舟赛).

Wszędzie, w każdym zakątku Chin przygotowuje się i sprzedaje ryżowe piramidki z nadzieniem zwane ZhongZi (chin. 粽子).

A ponieważ Qu był wybitnym poetą, piąty dzień piątego miesiąca jest w Chinach Dniem Poety.

Od 1980 r. łodzie biorące w Long Zhou Sai muszą spełniać międzynarodowe standardy:

długość 12,4 m (bez smoczej głowy),
szerokość 1,14 m,
przestrzeń między ławkami 67,5 cm,
waga łodzi – nie mniej niż 250 kg,
długość wiosła od 105 do 130 cm.

Wyścigi realizowane są na dystansie 250 m, 500 m, 1000 m i 2000 m. Wioślarze wykonują z reguły od 60 do 100 pociągnięć wioseł na minutę, a bywa i więcej. Typowa załoga składa się z 22 osób: 20 wioślarzy, sternika siedzącego przy smoczej głowie i nadającego kierunek czerwoną chorągiewką oraz bębniarza, którego uderzenia nadają rytm wiosłowaniu.

ZongZi to dziś najczęściej piramidki uformowane z kleistego ryżu, nadziewane, zawinięte w liście bambusa czasem trzciny, przewiązane sznurkiem, gotowane na parze lub w wodzie.

Nadzienie bywa słodkie, słone, pikantne – wszystko zależy od lokalnych zwyczajów w danym regionie. Do przygotowania nadzienia stosuje się tak różne produkty jak wieprzowina, słone żółtko kaczego jajka, marynowany boczek, orzeszki ziemne, grzybki, suszone małe krewetki, słodka pasta z czerwonej fasoli czy z soi, jadalne kasztany, itp.

Tradycyjnie ZongZi przygotowywano w domach, ale w tej chwili kilka osób się na to decyduje. Dziś kupuje się je w sklepach, a można je nabyć przez cały niemal rok, nie tylko w święta. Zwykle obdarowuje się nimi rodzinę, najbliższych, przyjaciół i znajomych. Są one najbardziej rozpoznawalnym elementem tego święta. ZongZi znane już były w historycznym okresie zwanym Wiosny i Jesieni (chin. 春秋时期 w latach 770-476 r. p.n.e.). Składano je w ofierze bogom i przodkom. Powiązanie ZongZI ze Świętem Smoczych Łodzi nastąpiło dużo później.

Ze świętym łączy się jeszcze inny obyczaj. Jest nim wieszanie na drzwiach pachnących łodyg tataraku, selera, czy innych ziół, aby odpędzić od domu i jego mieszkańców nieszczęścia, zapewnić im zdrowie, a złe duchy i złe moce trzymać z daleka. Dzieciom wiesza się na szyi małe saszetki z ziołami. Podobne saszetki wiesza się wewnątrz domu jako dekoracje, albo wkłada pod poduszki.

Dzieci tego dnia bawią się w stawianie jajek na sztorc. Jajko należy postawić w pionie nie uszkadzając go, nie podpierając niczym. Każde stojące w pionie jajko to gwarancja szczęścia i powodzenia przez cały rok do kolejnego święta.

Tego dnia słońce jest w astronomicznym zenicie, energia Yin Yang (chin. 阴阳) osiąga apogeum równowagi. Mieszkańcy wsi wierzą, iż woda z studni tego specjalnego dnia ma szczególne, lecznicze adekwatności.

Z okazji święta do posiłków pije się żółte wino ryżowe HuangJiu (chin. 黄酒) o zawartości alkoholu od 12 do 14 procent. Pierwsze wzmianki o jego przygotowywaniu sięgają dynastii Xia (chin. 夏朝, lata 2070 p.n.e do 1600 p.n.e.).