Cyfrowy radar bezpieczeństwa: Jak UE zmienia reguły gry na morzach Indo-Pacyfiku

Zdjęcie: https://www.euractiv.pl/section/nowe-technologie/news/cyfrowy-radar-bezpieczenstwa-jak-ue-zmienia-reguly-gry-na-morzach-indo-pacyfiku/

UE wychodzi naprzeciw potrzebom zapewnienia bezpieczeństwa na morzu. Wykorzystuje w tym celu nowe technologie.

W czasach, gdy bezpieczeństwo morskie wymaga błyskawicznych decyzji i współpracy ponad granicami, platforma IORIS, wspierana przez Unię Europejską, staje się cyfrowym centrum operacyjnym dla ponad 50 państw. Z pomocą tej innowacyjnej technologii morza Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej są dziś lepiej chronione przed przestępczością, katastrofami i chaosem.

Globalna platforma do lokalnych zadań

Stworzona w 2018 r. w ramach unijnego projektu CRIMARIO platforma Indo-Pacific Information Sharing (IORIS) to bezpieczne i neutralne środowisko cyfrowe, zaprojektowane specjalnie do ulepszenia współpracy i wymiany informacji na morzach.

W założeniu ma być przyjazna dla użytkownika i gotowa do działania w czasie rzeczywistym, a w praktyce stała się kluczowym narzędziem operacyjnym dla tysięcy ludzi działających na wodach od zachodnich wybrzeży Oceanu Indyjskiego po Azję Południowo-Wschodnią, Pacyfik i Amerykę Łacińską.

Dzięki niej centra koordynacyjne, służby morskie, organizacje rządowe i międzynarodowe mogą szybciej reagować na zagrożenia, wspólnie analizować sytuację i podejmować decyzje operacyjne. Jej skuteczność w praktyce potwierdza fakt, iż w tej chwili korzysta z niej już ponad 4 tys. użytkowników z ponad 50 krajów.

Morza bezpieczniejsze z każdą operacją

IORIS od samego początku udowadnia, iż jest czymś więcej niż cyfrowym narzędziem – to realne wsparcie w operacjach o znaczeniu strategicznym. Na przestrzeni ostatnich lat platforma wspierała działania tak różnorodne jak walka z handlem narkotykami, piractwem, nielegalnym rybołówstwem, a także operacje ratunkowe, akcje SAR czy reagowanie na katastrofy ekologiczne.

Między listopadem 2024 r. a marcem 2025 r. dzięki IORIS udało się skoordynować działania agencji z Ameryki Łacińskiej, co doprowadziło do przejęcia ponad 3,5 tony kokainy, wartej ponad 216 mln euro. To jeden z najbardziej spektakularnych przykładów skuteczności platformy, ale z pewnością niejedyny.

W ostatnim czasie IORIS pomogła również:

• w eskortowaniu ponad 130 jednostek pływających na Morzu Czerwonym,
• zatrzymać 9 przypadków nielegalnego handlu,
• przeprowadzić 8 akcji ratunkowych, które uratowały życie ponad 60 osobom,
• rozwiązać 4 incydenty pirackie,
• zająć się 2 przypadkami nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów (NNN),
• opanować 2 zdarzenia związane z zanieczyszczeniami środowiska morskiego,
• oraz skutecznie zająć się 1 przypadkiem imigracyjnym.

To właśnie różnorodność interwencji pokazuje, iż platforma jest uniwersalna – służy zarówno do zwalczania przestępczości transgranicznej, jak i ratowania życia.

Symulacje i rzeczywistość: ćwiczenie ALALAYAN

Jednym z najważniejszych dowodów na praktyczne zastosowanie IORIS jest coroczne ćwiczenie ALALAYAN, organizowane od 2023 r. przez CRIMARIO we współpracy z Filipińskim Narodowym Centrum Morskim.

W jego ramach ponad 20 krajowych agencji trenuje koordynację działań morskich, wykorzystując możliwości platformy w warunkach zbliżonych do realnych. Ćwiczenie nie tylko pozwala szkolić służby, ale też buduje zaufanie między partnerami i pokazuje, jak skutecznie zarządzać złożonymi sytuacjami w czasie rzeczywistym.

IORIS nie tylko reaguje na kryzysy – uczy też, jak im zapobiegać. Nowy rozdział w historii platformy zaczął się 21 maja 2025 r., wraz z premierą czwartej wersji systemu. IORIS Version 4 ma być jeszcze bardziej intuicyjna, interoperacyjna i technicznie zaawansowana. Aktualizacja opiera się na opiniach użytkowników i ma na celu jeszcze lepsze dopasowanie systemu do potrzeb służb morskich z całego świata.

Nowa odsłona platformy ma szansę umocnić pozycję IORIS jako centralnego punktu koordynacji w Indo-Pacyfiku. W praktyce oznacza to sprawniejsze podejmowanie decyzji, szybszy przepływ informacji i większe bezpieczeństwo na morzach, które łączą dziesiątki państw, kultur i interesów gospodarczych.

Sojusz ludzi morza i cyfrowych rozwiązań

IORIS to nie tylko technologia – to wspólnota praktyków bezpieczeństwa morskiego, której fundamentem jest wzajemne zaufanie i wymiana informacji.

Już ponad 200 agencji rządowych i międzynarodowych korzysta z tego narzędzia, a liczba ta stale rośnie. Nie chodzi tylko o liczbę użytkowników, ale o jakość współpracy, jaką platforma umożliwia.

Jej siła tkwi w elastyczności: może być wykorzystywana zarówno przez krajowe straże przybrzeżne, jak i przez organizacje regionalne, przemysł morski i środowiska akademickie. Kluczowym kierunkiem na przyszłość będzie zacieśnianie współpracy między sektorem publicznym a przemysłem, aby jeszcze lepiej identyfikować zagrożenia i zarządzać nimi wspólnie.

Ku wspólnej odpowiedzialności za oceany

Wobec rosnących wyzwań związanych z przestępczością transgraniczną, zmianami klimatu i rywalizacją geopolityczną, zintegrowana i wielostronna kooperacja morska jest już nie wyborem, ale koniecznością.

IORIS, dzięki cyfrowej architekturze, staje się jednym z najważniejszych filarów takiego podejścia – wzmacnia odporność, buduje zaufanie i umożliwia skoordynowane działanie tam, gdzie liczy się każda minuta.

Z pomocą tej europejskiej inicjatywy światowe bezpieczeństwo morskie zyskuje nie tylko nowe narzędzie, ale także nowy język – język współpracy w czasie rzeczywistym. IORIS udowadnia, iż przyszłość działań na morzu nie musi być chaotyczna, jeżeli tylko zdamy się na inteligentne, sprawdzone rozwiązania.