Beta-glukany i inne polisacharydy – jak grzyby wspierają odporność?

Grzyby i rośliny produkują setki biologicznie aktywnych substancji, które wpływają na zdrowie ludzi i zwierząt. Jedną z najbardziej przebadanych i docenianych grup są polisacharydy, czyli wielocukry o dużej masie cząsteczkowej. Część z nich wykazuje działanie immunostymulujące, czyli wspomagające układ odpornościowy. Najbardziej znane to beta-glukany, występujące m.in. w grzybach takich jak reishi, maitake, lion’s mane czy wrośniak różnobarwny.

Czym są polisacharydy?

Polisacharydy to wielkocząsteczkowe węglowodany, zbudowane z setek lub tysięcy połączonych cukrów prostych (np. glukozy). W organizmach pełnią wiele funkcji: energetyczną (np. skrobia, glikogen), strukturalną (np. celuloza, chityna), a także regulacyjną i odpornościową.

Niektóre polisacharydy, szczególnie te występujące w grzybach, działają jako modulatory układu immunologicznego – nie pobudzają go na siłę, ale przywracają równowagę (homeostazę). To czyni je szczególnie cennymi w profilaktyce i wspomaganiu leczenia.

Co to są beta-glukany?

Beta-glukany to jedna z najważniejszych grup polisacharydów biologicznie aktywnych. Ich struktura zależy od pochodzenia – w grzybach mają najczęściej wiązania β-(1,3) i β-(1,6), które są najważniejsze dla działania immunologicznego.

Beta-glukany mogą:

• aktywować makrofagi (komórki żerne układu odpornościowego),
• stymulować produkcję cytokin,
• wspierać naturalną odporność przeciwwirusową i przeciwnowotworową,
• działać jako prebiotyki, czyli pożywka dla korzystnych bakterii jelitowych.

W odróżnieniu od leków immunosupresyjnych lub stymulujących, działają łagodnie, ale długofalowo, co czyni je bezpiecznym wsparciem organizmu.

W jakich grzybach występują beta-glukany?

Beta-glukany znajdziemy w wielu gatunkach grzybów o adekwatnościach leczniczych, takich jak:

• Lentinula edodes (shiitake) – wspiera odporność, obniża poziom cholesterolu
• Grifola frondosa (maitake) – wspomaga organizm w walce z infekcjami i nowotworami
• Ganoderma lucidum (reishi) – adaptogen, działanie wyciszające i wzmacniające
• Hericium erinaceus (lion’s mane) – wpływa także na układ nerwowy i pamięć
• Trametes versicolor (wrośniak różnobarwny) – stosowany jako wsparcie w terapii onkologicznej

Nie bez powodu grzyby te nazywane są „medicinal mushrooms” – w Azji stosuje się je od setek lat w ramach tradycyjnej medycyny.

Jak działają polisacharydy z grzybów?

Polisacharydy grzybowe działają na układ odpornościowy poprzez:

• aktywację szlaków rozpoznawania patogenów (receptory Dectin-1 i TLR),
• mobilizację fagocytów – komórek niszczących patogeny,
• zwiększenie produkcji immunoglobulin (np. IgA w błonach śluzowych),
• redukcję stanu zapalnego w stanach przewlekłych.

W wielu badaniach wykazano, iż ekstrakty polisacharydowe mogą poprawiać odpowiedź immunologiczną u osób starszych, osłabionych lub poddanych terapii przeciwnowotworowej.

Co mówią badania naukowe?

Polisacharydy z grzybów, zwłaszcza beta-glukany, są intensywnie badane. Przykłady:

• PSK (Krestin) – polisacharyd z Trametes versicolor, stosowany klinicznie w Japonii jako wspomaganie terapii raka żołądka i jelita grubego.
• Lentinan – beta-glukan z Lentinula edodes, badany w kontekście wspierania leczenia nowotworów i infekcji wirusowych.

Badania wskazują na ich potencjał w terapii wspomagającej, ale także w codziennej profilaktyce – zwłaszcza w okresach osłabionej odporności.

Czy polisacharydy występują też w roślinach?

Tak, polisacharydy występują również w roślinach – np. arabinogalaktany z modrzewia, pektyny z jabłek, czy skrobia oporna. Jednak to właśnie grzyby dostarczają form o najbardziej złożonej i aktywnej strukturze immunologicznej, co tłumaczy ich rosnącą popularność w suplementacji.

Podsumowanie

Polisacharydy, a szczególnie beta-glukany z grzybów, to jedne z najcenniejszych naturalnych substancji wspierających odporność. Działają wielotorowo, bez agresywnego pobudzania układu immunologicznego, co czyni je bezpiecznym elementem codziennej profilaktyki zdrowotnej. Współczesna nauka potwierdza to, co tradycyjna medycyna Dalekiego Wschodu wie od stuleci – grzyby to nie tylko pożywienie, ale i naturalna apteczka.