78 lat temu NKWD aresztowało przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Zwabiono ich w pułapkę

Damian Świderski
Damian Świderski
Leopold Okulicki - co się z nim stało tak naprawdę?
Leopold Okulicki - co się z nim stało tak naprawdę? Fot: Narodowe Archiwum Cyfrowe
27 i 28 marca 1945 roku, a więc niedługo przed zakończeniem II wojny światowej, członkowie Rady Jedności Narodowej zostali zwabieni do budynku w Pruszkowie. Funkcjonariusze NKWD aresztowali Polaków i zorganizowali dla nich pokazowy proces. Jakie były ich dalsze losy?

78 lat temu, polscy przywódcy przyjęli propozycję rozmów z Sowietami. Mieli rozmawiać z ludźmi ze sztabu marszałka ZSRR Gieorgija Żukowa. Do Pruszkowa pod Warszawą przyjechali:

  • Jan Stanisław Jankowski - delegat Rządu RP na Kraj,
  • gen. Leopold Okulicki - komendant organizacji „NIE”,
  • Kazimierz Pużak,
  • Antoni Pajdak,
  • Stanisław Jasiukowicz,
  • Kazimierz Kobylański,
  • Zbigniew Stypułkowski,
  • Józef Chaciński,
  • Franciszek Urbański,
  • Adam Bień,
  • Kazimierz Bagiński,
  • Stanisław Mierzwa,
  • Eugeniusz Czarnowski,
  • Stanisław Michałowski,
  • Józef Stemler.

Mężczyźni stawili się w wilii na ulicy Pęcickiej. Dzisiaj jest ro ulica Armii Krajowej. Sowieci aresztowali Polaków i przewieźli ich do Moskwy.

Rosjanie zorganizowali pokazowy proces. Dzisiaj to wydarzenie jest nazywane „procesem szesnastu”. Antoni Pajdak pisał o aresztowaniu w broszurze „Z Pruszkowa na Łubianki”.

„W dniu 27 marca 1945 r. stawili się na rozmowy w Pruszkowie: wicepremier Stanisław Jankowski, gen. Leopold Okulicki, Kazimierz Pużak, którego sprowadziłem z Krakowa, Stemler Dąbski i inni członkowie Delegatury Rządu. Rozmowy z ramienia Sowietów prowadził generał nieznany mi z nazwiska i płk Piemieniow oraz jakiś osobnik, który przedstawił się jako Chodkiewicz”.

„Gdy 28 marca stawiliśmy się w Pruszkowie na stacji kolejowej, oczekujący na nas członek wywiadu AK ostrzegł, że sytuacja jest niejasna, bo Jankowski, Okulicki i Pużak nie wrócili do domu. Natychmiast zrodziło się podejrzenie, że zostali aresztowani. Zastanawialiśmy się, co robić. Wysunąłem propozycję, aby tylko jeden z nas udał się do willi, a jeśli nie wróci, inni … [nieczytelne] się na konferencję. Zebrani poprosili mnie o zbadanie sytuacji. Posterunek stojący przy furtce nie czynił mi żadnych przeszkód przy wejściu. Gdy wszedłem do lokalu, zastałem tylko Stemler-Dąbskiego w towarzystwie dwóch oficerów NKWD. Na zapytanie, gdzie znajdują się Jankowski, Okulicki i Pużak, Stemler-Dąbski odpowiedział, że od wczorajszego wieczoru w ogóle ich nie widział. Jasne już było dla mnie, że zostali aresztowani”.

Proces szesnastu. Jakie były wyroki i co się stało z polskimi przywódcami?

21 czerwca odczytano wyroki. Na karę od 4 miesięcy do 10 lat skazano dwunastu oskarżonych: Leopolda Okulickiego, Jana Stanisława Jankowskiego, Adama Bienia, Stanisława Jasiukowicza, Kazimierza Pużaka, Kazimierza Bagińskiego, Aleksandra Zwierzyńskiego, Eugeniusza Czarnowskiego, Józefa Chacińskiego, Stanisława Mierzwę, Zbigniewa Stypułkowskiego i Franciszka Urbańskiego.

Trzech Polaków zostało uniewinnionych, czyli Stanisław Michałowski, Kazimierz Kobylański, oraz Józef Stemler-Dąbski. Antoni Pajdak był sądzony w odrębnym procesie. Skazano go na 5 lat więzienia.

Po zakończeniu kary wielu przywódców wróciło do Polski. Bagiński i Stypułkowski wyjechali na emigrację. Okulicki, Jasiukowicz i Jankowski zmarli w więzieniach. Prawdopodobnie zostali zamordowani.

Polecjaka Google News - Portal i.pl

źródło: muzhp.pl, policja.gov.pl

od 16 lat

lena

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wideo
Wróć na i.pl Portal i.pl